Sous l'arbre

Sous l'arbre. Zodra ik de term hoorde vallen op het avondjournaal was mijn interesse gewekt. Nochthans had het niks met bomen te maken. Of toch niet meer. Heel het land staat op zijn kop omdat minister van justitie Koen Geens bezig is met de uitvoering van zijn zogenaamde potpourri-plan om justitie weer bij de tijd te brengen. Eén van de dingen die in dat plan staat, is de sluiting van rechtbanken in districten waar er zowiezo al eentje is. Daar kwam een storm van protest tegen van de magistratuur en van de rechters, maar geen nood, zo wist de minister te verzekeren, er zou nog altijd sous l’arbre rechtgesproken worden.

Sous l’arbre is inderdaad een officiële term en betekent dat een rechter rechtspreekt buiten een daarvoor speciaal uitgeruste plek, zoals een rechtbank. In dit geval zou de vrederechter zitting hebben in een parochiezaal of iets dergelijks, zoals ook de notarissen doen voor openbare verkopen. Ik moest er bijna mee lachen, want ook al lijkt het mij een prima plan, toch heeft het ook iets heel erg archaisch. De Franse term alleen al verwijst bijna rechtsrreeks naar de Code Napoléon, de basis van ons wetboek, en we weten allemaal hoe lang het is geleden dat de kleine generaal werd verslagen in Waterloo (voor de filistijnen onder ons: eerder dit jaar werd de tweehonderdste verjaardag van de slag bij Waterloo gevierd :-)).

Miniatuur 16de eeuw, rechtspraak onder de linde.

Toen we een paar jaar geleden een bezoek brachten aan het openluchtmuseum Bokrijk, liet de gids ons een grote boom zien die centraal stond op een grasveld midden tussen de huisjes. Daar werd vroeger recht onder gesproken, zei ze. Sous l’arbre, inderdaad. Op de meeste marktpleinen stond in vroeger dagen een grote eik of een grote linde.  De linde is een restant van onze Germaanse voorouders. Voor hen was de linde een heilige boom, de boom van Freya, godin van de liefde en beschermvrouwe. Dat is ook de reden waarom er zoveel kapelletjes van Onze Lieve Vrouw in lindebomen hangen. De eik was dan weer de boom van Donar of Thor, de god van de landbouwers.

De lokale gemeenschap deed alles samen onder die eik of linde. Ze dansten rond de boom, vierden feest en spraken recht in een speciale ‘ting’ of vergadering die tot doel had om de vrede te bewaren en recht te doen zegevieren. De mensen geloofden dat de aanwezigheid van de boom van de goden – en misschien wel van de goden zelf – zou helpen om de waarheid naar boven te brengen. En zo gaat het nu na duizend jaar nog steeds. "Sub tilia” of, voor de leken onder ons, sous l’arbre.