Vadertje Vorst is in het land en dat zullen we geweten hebben! Toen we gisteravond terugreden van Vesa’s huis in Ekeren was ik maar wat blij dat Elenor achter het stuur zat. De autostrade was helemaal dichtgesneeuwd en voor ons ging zowaar een auto aan het tollen. Deze ochtend was de wereld prachtig wit, helemaal bedekt met een dikke laag sneeuw. Ik voelde hoe mijn buik een beetje samenkneep van de opwinding, net als de kleintjes die helemaal onder de indruk waren en al om 7u30 klaar stonden om naar school te vertrekken (dat was ook de eerste keer :-)). Maar langs de andere kant was ik verdomd blij dat ik niet met de auto weg moest vandaag!
Vadertje Vorst of Vadertje Winter is een figuur uit de slavische mythologie. Samen met zijn kleindochter Snegoerotsjka (Sneeuwmeisje) deelt hij op oudejaar cadeautjes uit aan de kinderen. Je kan hem vergelijken met Sinterklaas of de kerstman. Hij draagt een lange blauwe bontjas tot op de grond en zo’n typische ronde bontmuts. Hij heeft een lange, witte baard, een beetje als Sinterklaas en met zijn magische staf kan hij alles bevriezen. Hij moet trouwens maar blazen en de helft van de wereld ligt onder een dikke laag sneeuw. Zijn verjaardag is 18 november, als de eerste vorst zijn intrede doet.
 |
| Ded Moroz en zijn winterpaleis in het Russische stadje Veliki Oestjoeg |
De achtergrond van Ded Moroz is wel degelijk voorchristelijk, maar het Vadertje Vorst zoals de Oost-Europese kinderen hem kennen is een twintigste eeuwse uitvinding. Oorspronkelijk was Vadertje Winter een soort personificatie van de winter. In de oude verhalen was hij een kwade geest die niks liever deed dan mensen bevriezen en kinderen kidnappen in zijn grote zak, in ruil voor losgeld. In die tijd heette hij nog Starets Severa. Hij past in een rijtje van (kwaadaardige) wintergeesten- of goden die langzaam assimileerden tot Ded Moroz, zoals Pozvizd, de god van de storm en het slechte weer, of Zimnik, de god van de winter. Hij zag eruit zag als een oude man met een lange witte baard en joeg de mensen de daver op het lijf: overal waar hij kwam, werd het verschrikkelijk koud. En natuurlijk Karachoen, de slechte spirit die het leven van de mensen korter maakte en die verantwoordelijk was voor alle vrieskou. Hij was ook de god van de onderwereld... We hebben het nu over een tijd waarin de winter dodelijk was en je maar kon hopen de Russische winter te overleven. Denk maar aan de besneeuwde beelden van Siberië, waar je vanzelf van gaat rillen van de kou als je ze ziet. Het is niet voor niets dat zowel Napoleon als Hitler hun tanden stukbeten op de Russische winter. Het is dit jaar trouwens de koudste winter in Rusland sinds ze begonnen met meten, met temperaturen van -50° in Siberië en al meer dan 600 vriesdoden in Oost-Europa ...
 |
| De begrafenis van de eerstgeborene (Nicolai Yaroshenko, 1893) |
Onder invloed van de Orthodoxe kerk veranderde de slechte wintergeest langzaam van een kwaadaardig schepsel tot een vriendelijke oude man die rond kerstmis zijn opwachting maakte met een kerstboom in zijn slee, getroken door drie prachtige paarden of rendieren. Tegen het einde van de negentiende eeuw was Ded Moroz de kindervriend die we nu kennen, mee onder invloed van onze Sinterklaas! De sovjets banden hem omdat ze hem bourgeois en religieus vonden en niet van de christelijke traditie van Kerstmis hielden. Toch werd hij opnieuw door de sovjets opgevist, om kinderen te belonen die zich goed hadden gedragen. In plaats van met kerstmis, kwam hij echter met oudjaar, samen met zijn kleindochter.
Ik hou wel van de idee achter Vadertje Winter. Ook al zit er ondertussen een laagje moderne moraliteit op, de figuur van Ded Moroz is nog steeds zeer verbonden met de natuur. Moderne mensen hebben de neiging om te vergeten dat ze zelf ook maar een klein stukje van de schepping zijn en tradities als die van Ded Moroz laten ons hier toch even bij stil staan. Net zoals de adembenemende schoonheid van de sneeuw in het Kielpark.
Reacties