Het landschap als tempel
We zitten hier vlakbij het Lago di Bolsena, dat als een enorme blauwe vlek tussen de
glooiende goudgele heuvels ligt. Lazio is een beetje een vergeten streek.
Iedereen lijkt er gewoon doorheen te rijden op weg naar Rome of Firenze, maar
de streek is adembenemend mooi. Nochthans is deze streek een van de bakermatten
van onze Europese beschaving: de Etrusken stonden mee aan de wieg van Rome en
werden later op hun beurt door de
Romeinen ingelijfd. Eén voordeel heeft het wel: behalve wat
verloren gelopen Romeinen kom je hier zo goed als geen toeristen tegen
en géén verschriikkelijke toeristenvallen, zelfs niet rond het populaire meer
zelf. De streek bleef redelijk geïsoleerd en onbekend. Tot het eind van de
jaren negentig waren er nauwelijks verharde wegen en elektrische verlichting.
Alles in de streek gaat over de cyclus van het leven, van
dood en wedergeboorte. De Etrusken geloofden in reïncarnatie en hadden een
diepe verbondenheid met de aarde as bron van alle leven, de plek waar we
vandaan komen en waar we naar terugkeren bij onze dood om daarna opnieuw
herboren te worden. De Etruskische godin van de aarde was Urcla (of Voltumna).
Zij was de godin van de aarde en van het water en de grote moedergodin van de
Etrusken, de godin van de Etruskische natie. Ze wordt voorgesteld als een
meermin met een dubbele staart en die beeltenis vinden we overal in Lazio
terug. Het meer van Bolsena was voor de Etrusken het heilige centrum van
Etrurië, de “omphalos” of “heilig middelpunt” en dus ook van Voltumna. Rondom
het Meer van Bolsena was Etrurië verdeeld in twaalf regio’s of stadsstaten.
Deze structuur kwam overeen met de Etruskische zodiak. Etrurië was op die
manier een projectie van de hemel op de aarde, als een groot jaarwiel met het
Meer van Bolsena in het midden.
Elk jaar kwamen de priesterkoningen van de twaalf Etruskische
stadsstaten naar de regio rond het Meer van Bolsena, niet alleen om politieke
redenen maar ook om daar in het Fanum
Voltumnae het heilige huwelijk van Voltumna met de zonnegod Veltha te
vieren. In het heiligdom van Voltumna kwamen de politieke en geestelijke
leiders van de twaalf Etruskische volkeren elke lente bijeen om de staat van
het land te bespreken. Dat heiligdom was veel meer dan enkel een tempel, de
naam ervan verwijst naar een plaats die van zichzelf heilig was. Volgens sommige
moderne historici zou die plek zich in Bagnoregio bevinden, volgens sommigen op
de heuvel waarop de Civita di Bagnoregio zich bevindt, maar de meeste historici
geloven dat het heiligdom zich bevond in wat nu Orvieto is.
Om naar het meer te komen, gebruikten de Etrusken een labyrinth
van holle wegen, die later werden gerecupereerd in de Via Francigena, de
pelgrimsroute naar Jeruzaem. De Catharen, Longobarden, Tempeliers en
Franciscanen trokken doorheen de streek of vestigden zich er en recupereerden
de oude sacrale plekken. De Via Francigena volgt voor een belangrijk deel het
traject van de oude Etruskische paden naar het meer van Bolsena. De
dubbelstaartige meermin en de groene man op veel oude kerkjes langsheen die
pelgrimsroute zijn een bijna expliciete verderzetting van de oude Etruskische
godin en haar partner, al wordt dat door de katholieke kerk uiteraard anders
uitgelegd. J
Als we naar het Meer van Bolsena kijken als het middepunt
van het jaarwiel, en vervolgens kijken naar de locatie van de Etruskische
heiligdommen ten opzichte van het Meer van Bolsena en de uitgebluste
vulkaanbergen rond het meer, dan zien we dat de grote Eruskische necropolen
bijvoorbeed eerder in het westen liggen. De Etrusken koppelden de vier streken
aan bepaalde goden en godinnen en hun rijken. Het oosten was de streek van Uni,
de godin van geboorte. Het zuiden werd geregeerd door de godin van de Aarde.
Het westen was de poort naar de Onderwereld, het (doden)rijk van de voorouders,
en stond onder de heerschappij van Phersipnai en Aita. Het noorden was het rijk
van de onsterfelijkheid en dus het domein van de hemelgod Tinia/Veltha, de Etruskische
versie van Odin of Zeus. De plaats op het jaarwiel – en in de praktijk dus de
locatie te opzichte van het Meer van Bolsena – was bepalend voor de inplanting
van bepaalde heilige plaatsen en tempels.
De hele streek ademt een spirituele verbintenis met de
aarde. Je struikelt er haast over de heilige stenen en resten van oeroude
tempels. Ook het water van het meer is nog zuiver zodat je er ongedwongen in
kan gaan zwemmen. In het meer liggen twee eilandjes die jammer genoeg niet te
bezoeken zijn, maar die vol liggen met de ruines van oude heiligdommen. Vanuit
Capodimonte kan je een boottocht er omheen maken, om een beetje de sfeer op te
snuiven van de Etruskische hogepriesters die naar hun heilig centrum voeren,
waar ze hemel en aarde met elkaar verbonden. De streek blijkt één groot
cultuurhistorisch en spiritueel labyrint te zijn, met het meer als centrum. Je
moet je er alleen voor openstellen ...
Reacties