De leerling octopus

Octopus. Dat was de totem die ik indertijd bij de scouts kreeg nadat ik eerst in een donker bos mijn beer uit een boom moest gaan halen. Iets dat in die tijd echt wel mijn grenzen verleggen was. De uitleg bij die totem kwam achteraf bij het kampvuur: het zijn schuwe maar slimme dieren. Nu weet ik dat dat een compliment is, maar toen voelde het niet zo. In de jaren tachtig was een octopus best nog een exotisch en raar beest, zeker als je het vergelijkt met wolven, vossen, en andere dieren die wel eens opduiken bij de totemisatie (wat een volwassen woord voor tieners :-)).

Octopussen zijn fascinerende wezens. Ik herinner me nog de octopus die de uitslagen van de Mundial in 2010 voorspelde. De hele wereld was toen in de ban van Paul de octopus, die het warempel bij het rechte eind had toe hij de uitslag voorspelde: Duitsland won de world cup en Brazilië mocht afdruipen. Of Inky, de octopus in een aquarium in Nieuw-Zeeland die in 2016 via een afvoerpijp terug naar de zee ontsnapte. En nu is er dus de octopus uit "My Octopus Teacher".

Toen de Zuidafrikaanse filmmaker Craig Foster in 2010 kampte met een depressie, begon hij te duiken in de buurt van zijn huis. In zijn jonge jaren had hij gefilmd in de Kalahariwoestijn en was daar onder de indruk geraakt van de inheemse trackers die dieren konden vinden die de westerse filmploegen van zijn leven niet zouden hebben gezien. De westerlingen met hun fancy toestellen in contrast met de "inboorlingen" in hun lendendoekje, maar die laatste waren - om het met Fosters woorden te zeggen - ìn de wereld terwijl hij zelf het gevoel had om daar volledig buiten te staan. 

Dat gevoel overheerste helemaal toen hij mentaal op de bodem zat en zwoer dat hij geen camera meer kon zien. En dus ging hij duiken in de prachtige kelpwouden. Gewoon met een snorkel, in zijn bloot vel zonder duikpak, een man worstelend met zichzelf en met de zee, als één van de vele wezens die daar leven, een dier tussen de dieren, in de wereld in plaats van erbuiten.

Het water was echt koud, maar 8 of 9 graden, maar dat zorgde voor een boost aan endorfines die hem niet alleen hielpen om zijn lichamelijke grenzen te verleggen, maar ook bij zijn psychologische dip. Hij besloot elke dag te gaan duiken en zo vond Foster uiteindelijk zichzelf terug.

Wie hem daarbij hielp was de octopus waar hij kennis mee maakte in de prachtige kelpwouden. Hij wist haar vertrouwen te winnen en volgde haar een jaar lang, ongeveer 80% van haar leven. De band tussen mens en dier werd sterk en emotioneel. Het sociaal contact met de octopus zorgde ervoor dat Foster ook buiten de zee opnieuw kon functioneren. Hij kon terug de vader zijn die hij wilde zijn en nam zijn zoon ook mee het water in.

De filmmaker begon uiteindelijk zijn dagelijkse duik te filmen en het resultaat is een heerlijk traag relaas van de relatie tussen twee individuën, een mens en een octopus, in de prachtige onderwaterwereld van de kelpwouden. 

We leren dat ze eigenlijk een geëvolueerde slak is die haar huis in de evolutie is kwijtgeraakt, maar dan wel een slak met de intelligentie van een hond, iets onwaarschijnlijk bijzonders voor een weekdier! En dat 3/4 van haar hersencellen in haar acht armen zitten, met zuignappen die allemaal apart aan te sturen zijn. Stel je voor dat je 2000 vingers zou hebben!

We zijn even gefascineerd als Foster als we zien hoe creatief de octopus is als het gaat om het verschalken van prooi, of het ontsnappen aan de pijamahaaien die op haar jagen. Hoe mooi ze is als ze zich aanpast aan haar omgeving, wat een geweldig spetterend paars! We zijn samen met hem bang als ze een arm verliest aan één van de haaien en halen opgelucht adem als we haar uit haar hol zien kruipen met een mini-armpje dat aan het teruggroeien is. 

Foster wordt emotioneel als hij het heeft over de dood van zijn vriendin, want octopussen leven maar ongeveer een jaar. Na het paren raken de vrouwtjes ook erg verzwakt door het leggen van eitjes. Ze geven hun eigen leven voor het voortbestaan van hun kleintjes, de voortdurende cyclus van dood en geboorte. De filmmaker kijkt met een warm en dankbaar gevoel terug naar dat ene jaar waarop hij bijna verliefd was op dat bizarre dier dat hem op een andere manier naar zichzelf en naar de wereld rondom zichzelf liet kijken. 

"Ze leerde me dat je een deel bent van deze plek, geen bezoeker. Dat is een hemelsbreed verschil."

Het zijn schuwe maar slimme dieren, octopussen.