De Eeleusinische Mysteriën
De Eleusinische Mysteriën van Demeter en Persephone zijn de oudste van de Mysterieriten in Griekenland, met gelijkaardige riten in Egypte, Kreta, Anatolië en Thracië, met wortels in een veel ouder neolitisch verleden, toen de mensen overgingen van een nomadisch naar een landbouwersbestaan. De Eleusinische Mysteriën, zoals wij ze kennen uit de Griekse literatuur en geschiedenis, hebben bijna tweeduizend jaar bestaan, van ongeveer 1450 voor Christus tot 392 na Christus. Persephone kreeg in de mysteriëndienst van Eleusis liefkozend de bijnaam Korè - 'meisje' - en wordt samen met Demeter vereerd. Beide godinnen vormden een soort eenheid waarbij Demeter de bebouwde aarde was, en Korè, het graan dat in de aarde valt, sterft en nieuw leven voortbrengt.
De mysteriën bestonden uit twee delen, de Kleine Mysteriën en de Grote Mysteriën. Over de Kleine Mysteriën is niet zo veel bekend behalve dat ze georganiseerd werden in het midden van de Griekse maand Anthesterion, die min of meer overeenkomt met onze maand februari, om de komst van de lente te vieren.
De Grote Mysteriën werden in Athene en Eleusis gevierd in het begin van de herfst, in het midden van de Griekse maand Boedromion, die zo ongeveer overeenkomt met onze maand september, in de periode van de herfstequinox.
De rites van Demeter - en dus ook de mysteriën - volgen de natuurlijke cycli van geboorte, groei, dood en wedergeboorte van zowel de mensen, de landbouwgewassen en alles in de natuur. Door magische rites uit te voeren om de seizoenen te regelen wilden de mensen zowel hun voedsel als hun eigten voortplanting veilig stellen.
De Grote Mysteriën werden georganiseerd onder het welwillende oog van de grote moedergodin, maar centraal in de Grote Mysteriën staat zowel het verhaal van de moeder als dat van de dochter. Het is dat verhaal dat de katalysator moest zijn voor de spirituele groei van de deelnemers. Zij ondergingen een fysieke, emotionele en spirituele zuivering als voorbereiding op het essentiële deel van het ritueel, de spirituele identificatie met de moeder en dochter in hun lijden tijdens hun scheiding en de vreugde van het weerzien, een transformatie van dood naar wedergeboorte. Deelname in de riten bereidde de deelnemer voor om inzicht te verwerven in de diepste mysteries van het leven. De Grieken geloofden dat wie ingewijd was in de Eleusinische Mysteriën een goed leven na de dood zou krijgen. De Eleusinische godinnen zijn machtige godinnen. In tegenstelling tot vele andere goden en godinnen hebben ze invloed in zowel de bovenwereld als de onderwereld.
De mythe en de rites zijn sterk met elkaar verweven. Ze werden als essentieel beschouwd voor het overleven van de mens en er werd geloofd dat "het leven van de Grieken onleefbaar zou worden als ze niet mochten deelnemen aan de heiligste der Mysteriën die het hele menselijke ras samen houden."
De Eleusinische riten stonden open voor iedereen, jong en oud, mannen en vrouwen, slaven en vrije mensen. Alleen buitenlanders die geen Grieks spraken werden op een bepaald moment uit de Mysteriën geweerd. De enige voorwaarde om deel te nemen, was dat je ingewijd moest zijn. Daarvoor dienden de Kleine Mysteriën.
De Kleine Mysteriën waren een voorbereiding op de Grote Mysteriën met speciale zuiveringsriten en boetedoeningsrituelen. Dat was nodig want iemand met bloed aan zijn handen waarvoor geen boetedoening was gedaan, kon onder geen beding ingewijd worden in de Mysteriën.
Ingewijden van de Eleusinische Mysteriën werden op straf van dood verboden om de geheimen van de Mysteriën te onthullen. Men was bang dat door de geheimen te onthullen, het heilige van de Mysteriën zou worden ontheiligd. We weten dan ook niet helemaal hoe ze in hun werk gingen. Wat we wel weten is dat de ingewijden het heilige verhaal van Demeter en Persephone, hun onvrijwillige scheiding en hun vreugdevolle weerzien naspeelden en zo zelf beleefden.
In het midden van de maand voor de start van de Grote Mysteriën - dus zowat midden augustus - werden speciale boodschappers uitgestuurd naar overal in Griekenland om de volgelingen van Demeter uit te nodigen voor de Eleusinische Mysteriën. In elke stad maakten de boodschappers een plengoffer voor vrede, om zo een bestand van twee maanden af te kondigen. Dat was wel nodig in een tijd waarin de Griekse steden elkaar voortdurend in de haren vlogen. Zo konden pelgrims die naar en van de Eleusinische Mysteriën reisden veilig op weg.
De Grote Mysteriën duurden verschilende dagen, waarbij elke dag begon op de vooravond - zoals de Kelten ook deden - bij het eerste licht van de sterren.
Dag -1: Hierodos Hodos of de Heilige Weg
De Priesteressen van Demeter en Persephone brachten een grote mand met de Heilige Stukken - de Hiera - van de godin van haar tempel in Eleusis naar Athene. Ze droegen die mand op hun hoofd en liepen langs de Heilige Weg - de Hieros Hodos - een weg van bijna 20 kilometer lang die de ingewijden later ook in omgekeerde richting zouden aflopen op hun weg naar de beide godinnen. Onderweg rustten de priesteressen bij een schrijn dat was opgericht voor Demeter en Persephone bij Demeters heilige vijgenboom in de buitenwijken van Athene.
De hele processie werd begeleid door een Atheense eregarde en arriveerde tegen het einde van de dag in Athene, waar ze werd opgewacht door de vele feestvierders die ondertussen al in de stad waren aangekomen. Een priester van Demeter klom naar boven, naar de Akropolis, om de aankomst van Demeters Heilige Stukken en van haar entourage aan te kondigen aan de priesteres van Athena. Op die manier werd de goede verstandhouding en het respect tussen beide godinnen en tussen hun beider onafhankelijke regio's benadrukt.
Dag 1: Agyrmos of de Bijeenkomst
De ingewijden en hun mentors kwamen samen met duizenden feestvierders uit heel Griekenland en zelfs ver daarbuiten naar de Atheense Agora, het marktplein, waar ze de zegening ontvingen van Zeus en Athena en natuurlijk ook van Demeter en Persephone. Die invocatie was het startsein voor het festival.
Daarna volgde een proclamatie waarin nog eens de regels werden uitgelegd waaraan je moest voldoen als je als ingewijde mee wilde doen aan de mysteriën.
Er werd nog eens gewezen op de geheimhoudingsplicht en deelnemers moesten een eed van stilzwijgen afleggen. Dat zwijgen zorgde meteen ook voor een dieper bewustzijn tijdens de rite.
De ingewijden moesten ook van zonsopgang tot zonsondergang vasten tijdens de Mysteriën, net zoals Demeter alle drank en voedsel had geweigerd terwijl ze naar Persephone aan het zoeken was. Na zonsondergang mocht er wel gegeten worden, al waren er bepaalde dingen die zeker niet mochten worden gegeten: appels en granaatappels, vlees en gevogelte, rode wijn, bonen, enz. ... Dat vasten is weer een ander soort van zuivering.
Op het einde van de dag werden de Heilige Stukken van Demeter in een processie van priesteressen, priesters, ingewijden en gewone feestvierders al zingend en dansend over de Agora naar de tempel van Demeter op de Akropolis gebracht.
Dag 2: Elasis of Loslaten
Op dag 2 werden de ingewijden vroeg in de ochtend opgeroepen met een luid "Alade! Mystai!" of "Naar de Zee, Ingewijden!". De ingewijden, hun mentors, familie en vrienden gingen samen naar het strand ten zuiden van Athene, naar de Baai van Phaleron, waar ze zichzelf onderdompelden in het water, als een terugkeer naar het water in de baarmoeder van Moeder Aarde. Dit proces van fysieke en spirituele zuivering was een verdere voorbereiding op de ervaring van dood en wedergeboorte die hen later in het festival nog te wachten stond.
De Grieken geloofden dat de zee met haar zoute water helende krachten bezat. Volgens hen kon de zee alle onreinheid en onzuiverheid wegwassen, van welke aard dan ook.
Dag 3: Heireira Deuro of Heilige Offergave
Dit is de dag waarop offergaven werden gebracht. Na het bezoek aan de zee werd er tijdens de ceremonie 's avonds door elke ingewijde een biggetje geofferd, dat samen met de andere offers diende voor het avondfeest. We weten niet precies waarom het offer werd gebracht. Het zou een offer uit dankbaarheid voor de gulle giften van de moedergodin kunnen zijn, een offer om een goede oogst af te smeken, een offer om zuivering te vragen ... We weten het gewoon niet.
Omdat Demeter liever fruit en graan kreeg, werden ook daarvan offers gebracht door de mensen, samen met gezangen, hymnes, en dans. De verschillende stadstaten brachten ook een tiende deel van hun graanoogst mee, als dankoffer voor Demeter. Toen tijdens de latere oorlog tussen Athene en Sparta Athene dat offer van Sparta afdwong, weigerde de priesteres van Demeter om hierin mee te gaan omdat ze geen zin had om het excuus te zijn voor iets dat eigenlijk een verdoken oorlogstaks was...
Dag 4: Asklepia Epidauria of Genezende dromen
Deze dag werd gevierd ter ere van Asklepios en zijn kliniek of genezingscentrum in Epidauros, ten zuiden van Athene. 's Avonds werden er in de Eleuisinische tempel van Demeter in Athene rites georganiseerd waarin offers werden gebracht ter ere van Asklepios, de god van Genezing, en Hygeia, de godin van de gezondheid, samen met Demeter en Persephone die ook als godinnenvan genezing werden aanbeden.
Dokters en genezers kregen speciale zegeningen en eenieder die genezing nodig had kon deze dag naar de Eleusinische tempel van Demeter komen.
Later op de avond deden de ingewijden mee aan een wake. Ze bleven waarschijnlijk de hele nacht in het Asklepion op de Akropolis, waarbij ze zich focusten op de genezing van fysieke klachten, emotionele noden en spirituele beperkingen.
Net als tijdens de genezingsriten in de kliniek van Asklepios, Hygeia en Apollo in Epidauros, waarbij droomincubatie een grote rol speelde, was deze nacht bedoeld voor genezende dromen. De Grieken geloofden dat ziekte veroorzaakt werd door een slecht afgestemd zijn op je goddelijke pad en dat je hulp kon krijgen door een goddelijke aanwezigheid uit te nodigen in een droom. Zo'n droombezoek kon zowel je ziel als je lichaam genezen en zo voorwaarden scheppen voor gezondheid, rijkdom, welzijn en overvloed.
Na een nacht vol dromen vertelden ingewijden hun droom aan een gemachtigde van Asklepios of Hygeaia, de zogenaamde therapeutes. Het was de bedoeling dat ze de goddelijke raad zouden opvolgen om de genezing te volbrengen.
Dag 5: Pompe of de Grote Processie
Op dag 5 vertrok een immense processie van duizende uitgelaten feestvierders van Athene naar Eleusis, met aan het hoofd de priesteres van Demeter en Persephone die de mand met de Heilige Stukken droeg. De stoet vertrok 's ochtends vroeg van de Heilige Poort van Athene (op één van de hoeken van de Agora) over de Heilige Weg tot aan Eleusis.
Onderweg werd gestopt aan het Schrijn van de Heilige Zoon, Iachos, die vanaf daar mee de processie zou leiden. Iachos is de zoon van Demeter en beter bekend onder zijn namen Dinonysos of Bakchos (Bacchus bij de Romeinen).
Een volgende stop was voorzien aan de Kephisos rivier, waar tieners een haarlok offerden (een ritueeltje om het volwassen worden te vieren).
Dan ging de processie naar Daphni, naar de tempel van Apollo, Demeter, Persephone en Athena, om verder te gaan naar het nabije heiligdom van Aphrodite, waar een offer kon worden gebracht aan de godin van de liefde, vrolijkheid en schoonheid.
Op de grens tussen Athene en Eleusis, naast de Theitoi rivier, werd de processie opgewacht door de afstammelingen van Krokos (de eerste inwoner van deze streek) die een saffraangeel lint aan de rechterpols en de linkerenkel van elke ingewijde bonden, een teken van hun band met de Moedergodin.
De volgende stop zorgde voor veel hilariteit. Net buiten Eleusis staken de ingewijden de Brug der Grappen over, waarbij ze werden uitgelachen door gemaskerde grappenmakers met aan het hoofd een oude vrouw die Baubo of Iambe werd genoemd. Een van de vele versies van de mythe vertelt hoe Demeter terwijl ze treurde over het verlies van Persephone en haar overal aan het zoeken was, incognito te gast was bij Koning Celeus van Elefsina. Daar kwam een oude vrouw haar opzoeken. Ze probeerde Demeter op te vrolijken met grappige sensuele verzen en daar moest Demeter uiteindelijk toch om lachen. Zo doorbrak ze de letheragie waarin ze was vervallen en ze liet zich overhalen om gerstwaterv te drinken, tgerwijl ze tot dan toe alle drank en voedsel had geweigerd. Er wordt gezegd dat Baubo eigenlijk Iambe was, de godin van de poezie ...
Uiteindelijk arriveerde de processie 's avonds, bij toortslicht, aan het heiligdom van Demeter, waar iedereen content was dat het was gelukt.
Dag 6: Pannychis of de Vreugdevolle Nacht
Na de lange processie van overdag, begon dag 6 met een lange nacht vol plezier, de Pannychis, waarin de vrouwen bij het licht van de toortsen dansten rond de Kallichron, de bron "van prachtige dansen" naast Demeter's tempel in Eleusis.
Op het programma stond ook de Kernophoria, een speciale dans die werd geleid door vrouwen die op hun hoofd een rituele vaas droegen, de Kernos, met daarin de eerste vruchten van de oogst. Iedereen danste uiteraard mee.
Voor Demeters tempel, het Telesterion, werd heilig brood geofferd het pelanos. Dat brood was gebakken van het eerste graan van de tarweoogst van de heilige velden van Demeter, die speciaal werden aangelegd op het vruchtbaarste stukje van Griekenland.
Na een hele nacht vol dansen en plezier, werd de volgende dag gereserveerd voor rust en voor extra offers voor de twee godinnen en andere goden uit hun familie. Net buiten de tempel van Demeter in Eleusis stonden daarvoor schrijnen voor Artemis van de Poorten, Poseidon, de god van de zee, en waarschijnlijjk ook voor oma Hekate, de driehoofdige godin van het kruispunt.
Dag 7 en 8: Mysteriotides Nychtes of de Nachten van de Mysteriën
Dit zijn de Mystieke Nachten of de Nachten van de Mysteriën. We weten eigenlijk zo goed als niks over wat er tijdens die nacht gebeurde. Er werden verzen gedeclameerd, stukken van de mythe nagespeeld en visioenen ontvangen.
De ingewijden of mystai en hun mentors of mystagogoi kwamen naar de tempel van Demeter, haar huis in onze wereld. Bij andere mysteriecultussen was het gebruikelijk om een paswoord te geven, dus misschien moesten de mystai dat hier ook doen om binnen te mogen.
Binnen in de tempel werd wierook gebrand. De priesteres van Demeter en de voorganger met de mooiste stem zongen waarschijnlijk de Hymne voor Demeter. De priesteressen en en priesters, speelden samen met de ingewijden delen na van het heilige drama van de Moeder en Dochter.
Een kelk met kykeon, een drank gemaakt van gekookt gerstwater en munt werd rondgegeven. Het vuur werd hoog opgestookt in het midden van de tempel en er werd op een gong geslagen. Het was tijd voor de epopteia, het ontvangen van een visioen, de hoogste vorm van inwijding.
We weten dat alleen omdat Homeros in zijn Hymne voor Demeter over de mythe van Demeter en Persephone vertelt. Hij heeft het over hoe Demeter volledig gesluierd wacht tot ze haar dochter terugkrijgt. Het is niet moeilijk je in te beelden hoe de ingewijden bij het begin van de Mystieke Nacht in het donker van de tempel van Eleusis zaten, gesluierd, vastend, in stilte, zichzelf identificerend met Demeter in haar verdriet en kwaadheid over het verlies van haar kind, het verlies van liefde en geluk, van het leven zelf... Terwijl de ingewijden zo doorheen de ervaring van dood naar wedergeboorte gingen, kregen ze een speciaal visioen.
Na de tweede nacht in Demeters tempel, kwamen de feestvierders buiten bij het krieken van de dag en liepen naar de vruchtbare graanakkers van Demeter, om daar de wedergeboorte van het graan en van de natuur in het algemeen te invoceren met een rituele formule die de vruchtbaarheid van de Hemel en de Aarde opriep.
Dag 9: Plemochai & Epostrophe of Plengoffers en terugkeer
Deze dag was gereserveerd voor het brengen van plengoffers. Voor het brengen van plengoffers werden speciale rituele bekers gebruikt, plemochoai. De plengoffers waren misschien bedoeld voor de voorouders, want de doden werden door de Atheners Demetrioi genoemd, de "mensen van Demeter".
Na de plengoffers is het tijd om terug te keren naar huis, naar het eigen leven, maar wel getransformeerd, met nieuwe inzichten.
De mysteriën bestonden uit twee delen, de Kleine Mysteriën en de Grote Mysteriën. Over de Kleine Mysteriën is niet zo veel bekend behalve dat ze georganiseerd werden in het midden van de Griekse maand Anthesterion, die min of meer overeenkomt met onze maand februari, om de komst van de lente te vieren.
De Grote Mysteriën werden in Athene en Eleusis gevierd in het begin van de herfst, in het midden van de Griekse maand Boedromion, die zo ongeveer overeenkomt met onze maand september, in de periode van de herfstequinox.
De rites van Demeter - en dus ook de mysteriën - volgen de natuurlijke cycli van geboorte, groei, dood en wedergeboorte van zowel de mensen, de landbouwgewassen en alles in de natuur. Door magische rites uit te voeren om de seizoenen te regelen wilden de mensen zowel hun voedsel als hun eigten voortplanting veilig stellen.
De Grote Mysteriën werden georganiseerd onder het welwillende oog van de grote moedergodin, maar centraal in de Grote Mysteriën staat zowel het verhaal van de moeder als dat van de dochter. Het is dat verhaal dat de katalysator moest zijn voor de spirituele groei van de deelnemers. Zij ondergingen een fysieke, emotionele en spirituele zuivering als voorbereiding op het essentiële deel van het ritueel, de spirituele identificatie met de moeder en dochter in hun lijden tijdens hun scheiding en de vreugde van het weerzien, een transformatie van dood naar wedergeboorte. Deelname in de riten bereidde de deelnemer voor om inzicht te verwerven in de diepste mysteries van het leven. De Grieken geloofden dat wie ingewijd was in de Eleusinische Mysteriën een goed leven na de dood zou krijgen. De Eleusinische godinnen zijn machtige godinnen. In tegenstelling tot vele andere goden en godinnen hebben ze invloed in zowel de bovenwereld als de onderwereld.
De mythe en de rites zijn sterk met elkaar verweven. Ze werden als essentieel beschouwd voor het overleven van de mens en er werd geloofd dat "het leven van de Grieken onleefbaar zou worden als ze niet mochten deelnemen aan de heiligste der Mysteriën die het hele menselijke ras samen houden."
De Eleusinische riten stonden open voor iedereen, jong en oud, mannen en vrouwen, slaven en vrije mensen. Alleen buitenlanders die geen Grieks spraken werden op een bepaald moment uit de Mysteriën geweerd. De enige voorwaarde om deel te nemen, was dat je ingewijd moest zijn. Daarvoor dienden de Kleine Mysteriën.
De Kleine Mysteriën waren een voorbereiding op de Grote Mysteriën met speciale zuiveringsriten en boetedoeningsrituelen. Dat was nodig want iemand met bloed aan zijn handen waarvoor geen boetedoening was gedaan, kon onder geen beding ingewijd worden in de Mysteriën.
Ingewijden van de Eleusinische Mysteriën werden op straf van dood verboden om de geheimen van de Mysteriën te onthullen. Men was bang dat door de geheimen te onthullen, het heilige van de Mysteriën zou worden ontheiligd. We weten dan ook niet helemaal hoe ze in hun werk gingen. Wat we wel weten is dat de ingewijden het heilige verhaal van Demeter en Persephone, hun onvrijwillige scheiding en hun vreugdevolle weerzien naspeelden en zo zelf beleefden.
 |
| Henryk Siemiradzki. "Phryne in Eleusus" (1889) |
De Grote Mysteriën duurden verschilende dagen, waarbij elke dag begon op de vooravond - zoals de Kelten ook deden - bij het eerste licht van de sterren.
Dag -1: Hierodos Hodos of de Heilige Weg
De Priesteressen van Demeter en Persephone brachten een grote mand met de Heilige Stukken - de Hiera - van de godin van haar tempel in Eleusis naar Athene. Ze droegen die mand op hun hoofd en liepen langs de Heilige Weg - de Hieros Hodos - een weg van bijna 20 kilometer lang die de ingewijden later ook in omgekeerde richting zouden aflopen op hun weg naar de beide godinnen. Onderweg rustten de priesteressen bij een schrijn dat was opgericht voor Demeter en Persephone bij Demeters heilige vijgenboom in de buitenwijken van Athene.
De hele processie werd begeleid door een Atheense eregarde en arriveerde tegen het einde van de dag in Athene, waar ze werd opgewacht door de vele feestvierders die ondertussen al in de stad waren aangekomen. Een priester van Demeter klom naar boven, naar de Akropolis, om de aankomst van Demeters Heilige Stukken en van haar entourage aan te kondigen aan de priesteres van Athena. Op die manier werd de goede verstandhouding en het respect tussen beide godinnen en tussen hun beider onafhankelijke regio's benadrukt.
Dag 1: Agyrmos of de Bijeenkomst
De ingewijden en hun mentors kwamen samen met duizenden feestvierders uit heel Griekenland en zelfs ver daarbuiten naar de Atheense Agora, het marktplein, waar ze de zegening ontvingen van Zeus en Athena en natuurlijk ook van Demeter en Persephone. Die invocatie was het startsein voor het festival.
Daarna volgde een proclamatie waarin nog eens de regels werden uitgelegd waaraan je moest voldoen als je als ingewijde mee wilde doen aan de mysteriën.
Er werd nog eens gewezen op de geheimhoudingsplicht en deelnemers moesten een eed van stilzwijgen afleggen. Dat zwijgen zorgde meteen ook voor een dieper bewustzijn tijdens de rite.
De ingewijden moesten ook van zonsopgang tot zonsondergang vasten tijdens de Mysteriën, net zoals Demeter alle drank en voedsel had geweigerd terwijl ze naar Persephone aan het zoeken was. Na zonsondergang mocht er wel gegeten worden, al waren er bepaalde dingen die zeker niet mochten worden gegeten: appels en granaatappels, vlees en gevogelte, rode wijn, bonen, enz. ... Dat vasten is weer een ander soort van zuivering.
Op het einde van de dag werden de Heilige Stukken van Demeter in een processie van priesteressen, priesters, ingewijden en gewone feestvierders al zingend en dansend over de Agora naar de tempel van Demeter op de Akropolis gebracht.
Dag 2: Elasis of Loslaten
Op dag 2 werden de ingewijden vroeg in de ochtend opgeroepen met een luid "Alade! Mystai!" of "Naar de Zee, Ingewijden!". De ingewijden, hun mentors, familie en vrienden gingen samen naar het strand ten zuiden van Athene, naar de Baai van Phaleron, waar ze zichzelf onderdompelden in het water, als een terugkeer naar het water in de baarmoeder van Moeder Aarde. Dit proces van fysieke en spirituele zuivering was een verdere voorbereiding op de ervaring van dood en wedergeboorte die hen later in het festival nog te wachten stond.
De Grieken geloofden dat de zee met haar zoute water helende krachten bezat. Volgens hen kon de zee alle onreinheid en onzuiverheid wegwassen, van welke aard dan ook.
Dag 3: Heireira Deuro of Heilige Offergave
Dit is de dag waarop offergaven werden gebracht. Na het bezoek aan de zee werd er tijdens de ceremonie 's avonds door elke ingewijde een biggetje geofferd, dat samen met de andere offers diende voor het avondfeest. We weten niet precies waarom het offer werd gebracht. Het zou een offer uit dankbaarheid voor de gulle giften van de moedergodin kunnen zijn, een offer om een goede oogst af te smeken, een offer om zuivering te vragen ... We weten het gewoon niet.
Omdat Demeter liever fruit en graan kreeg, werden ook daarvan offers gebracht door de mensen, samen met gezangen, hymnes, en dans. De verschillende stadstaten brachten ook een tiende deel van hun graanoogst mee, als dankoffer voor Demeter. Toen tijdens de latere oorlog tussen Athene en Sparta Athene dat offer van Sparta afdwong, weigerde de priesteres van Demeter om hierin mee te gaan omdat ze geen zin had om het excuus te zijn voor iets dat eigenlijk een verdoken oorlogstaks was...
Dag 4: Asklepia Epidauria of Genezende dromen
Deze dag werd gevierd ter ere van Asklepios en zijn kliniek of genezingscentrum in Epidauros, ten zuiden van Athene. 's Avonds werden er in de Eleuisinische tempel van Demeter in Athene rites georganiseerd waarin offers werden gebracht ter ere van Asklepios, de god van Genezing, en Hygeia, de godin van de gezondheid, samen met Demeter en Persephone die ook als godinnenvan genezing werden aanbeden.
Dokters en genezers kregen speciale zegeningen en eenieder die genezing nodig had kon deze dag naar de Eleusinische tempel van Demeter komen.
Later op de avond deden de ingewijden mee aan een wake. Ze bleven waarschijnlijk de hele nacht in het Asklepion op de Akropolis, waarbij ze zich focusten op de genezing van fysieke klachten, emotionele noden en spirituele beperkingen.
Net als tijdens de genezingsriten in de kliniek van Asklepios, Hygeia en Apollo in Epidauros, waarbij droomincubatie een grote rol speelde, was deze nacht bedoeld voor genezende dromen. De Grieken geloofden dat ziekte veroorzaakt werd door een slecht afgestemd zijn op je goddelijke pad en dat je hulp kon krijgen door een goddelijke aanwezigheid uit te nodigen in een droom. Zo'n droombezoek kon zowel je ziel als je lichaam genezen en zo voorwaarden scheppen voor gezondheid, rijkdom, welzijn en overvloed.
Na een nacht vol dromen vertelden ingewijden hun droom aan een gemachtigde van Asklepios of Hygeaia, de zogenaamde therapeutes. Het was de bedoeling dat ze de goddelijke raad zouden opvolgen om de genezing te volbrengen.
Dag 5: Pompe of de Grote Processie
Op dag 5 vertrok een immense processie van duizende uitgelaten feestvierders van Athene naar Eleusis, met aan het hoofd de priesteres van Demeter en Persephone die de mand met de Heilige Stukken droeg. De stoet vertrok 's ochtends vroeg van de Heilige Poort van Athene (op één van de hoeken van de Agora) over de Heilige Weg tot aan Eleusis.
Onderweg werd gestopt aan het Schrijn van de Heilige Zoon, Iachos, die vanaf daar mee de processie zou leiden. Iachos is de zoon van Demeter en beter bekend onder zijn namen Dinonysos of Bakchos (Bacchus bij de Romeinen).
Een volgende stop was voorzien aan de Kephisos rivier, waar tieners een haarlok offerden (een ritueeltje om het volwassen worden te vieren).
Dan ging de processie naar Daphni, naar de tempel van Apollo, Demeter, Persephone en Athena, om verder te gaan naar het nabije heiligdom van Aphrodite, waar een offer kon worden gebracht aan de godin van de liefde, vrolijkheid en schoonheid.
Op de grens tussen Athene en Eleusis, naast de Theitoi rivier, werd de processie opgewacht door de afstammelingen van Krokos (de eerste inwoner van deze streek) die een saffraangeel lint aan de rechterpols en de linkerenkel van elke ingewijde bonden, een teken van hun band met de Moedergodin.
De volgende stop zorgde voor veel hilariteit. Net buiten Eleusis staken de ingewijden de Brug der Grappen over, waarbij ze werden uitgelachen door gemaskerde grappenmakers met aan het hoofd een oude vrouw die Baubo of Iambe werd genoemd. Een van de vele versies van de mythe vertelt hoe Demeter terwijl ze treurde over het verlies van Persephone en haar overal aan het zoeken was, incognito te gast was bij Koning Celeus van Elefsina. Daar kwam een oude vrouw haar opzoeken. Ze probeerde Demeter op te vrolijken met grappige sensuele verzen en daar moest Demeter uiteindelijk toch om lachen. Zo doorbrak ze de letheragie waarin ze was vervallen en ze liet zich overhalen om gerstwaterv te drinken, tgerwijl ze tot dan toe alle drank en voedsel had geweigerd. Er wordt gezegd dat Baubo eigenlijk Iambe was, de godin van de poezie ...
Uiteindelijk arriveerde de processie 's avonds, bij toortslicht, aan het heiligdom van Demeter, waar iedereen content was dat het was gelukt.
Dag 6: Pannychis of de Vreugdevolle Nacht
Na de lange processie van overdag, begon dag 6 met een lange nacht vol plezier, de Pannychis, waarin de vrouwen bij het licht van de toortsen dansten rond de Kallichron, de bron "van prachtige dansen" naast Demeter's tempel in Eleusis.
Op het programma stond ook de Kernophoria, een speciale dans die werd geleid door vrouwen die op hun hoofd een rituele vaas droegen, de Kernos, met daarin de eerste vruchten van de oogst. Iedereen danste uiteraard mee.
Voor Demeters tempel, het Telesterion, werd heilig brood geofferd het pelanos. Dat brood was gebakken van het eerste graan van de tarweoogst van de heilige velden van Demeter, die speciaal werden aangelegd op het vruchtbaarste stukje van Griekenland.
Na een hele nacht vol dansen en plezier, werd de volgende dag gereserveerd voor rust en voor extra offers voor de twee godinnen en andere goden uit hun familie. Net buiten de tempel van Demeter in Eleusis stonden daarvoor schrijnen voor Artemis van de Poorten, Poseidon, de god van de zee, en waarschijnlijjk ook voor oma Hekate, de driehoofdige godin van het kruispunt.
Dag 7 en 8: Mysteriotides Nychtes of de Nachten van de Mysteriën
Dit zijn de Mystieke Nachten of de Nachten van de Mysteriën. We weten eigenlijk zo goed als niks over wat er tijdens die nacht gebeurde. Er werden verzen gedeclameerd, stukken van de mythe nagespeeld en visioenen ontvangen.
De ingewijden of mystai en hun mentors of mystagogoi kwamen naar de tempel van Demeter, haar huis in onze wereld. Bij andere mysteriecultussen was het gebruikelijk om een paswoord te geven, dus misschien moesten de mystai dat hier ook doen om binnen te mogen.
Binnen in de tempel werd wierook gebrand. De priesteres van Demeter en de voorganger met de mooiste stem zongen waarschijnlijk de Hymne voor Demeter. De priesteressen en en priesters, speelden samen met de ingewijden delen na van het heilige drama van de Moeder en Dochter.
Een kelk met kykeon, een drank gemaakt van gekookt gerstwater en munt werd rondgegeven. Het vuur werd hoog opgestookt in het midden van de tempel en er werd op een gong geslagen. Het was tijd voor de epopteia, het ontvangen van een visioen, de hoogste vorm van inwijding.
We weten dat alleen omdat Homeros in zijn Hymne voor Demeter over de mythe van Demeter en Persephone vertelt. Hij heeft het over hoe Demeter volledig gesluierd wacht tot ze haar dochter terugkrijgt. Het is niet moeilijk je in te beelden hoe de ingewijden bij het begin van de Mystieke Nacht in het donker van de tempel van Eleusis zaten, gesluierd, vastend, in stilte, zichzelf identificerend met Demeter in haar verdriet en kwaadheid over het verlies van haar kind, het verlies van liefde en geluk, van het leven zelf... Terwijl de ingewijden zo doorheen de ervaring van dood naar wedergeboorte gingen, kregen ze een speciaal visioen.
Na de tweede nacht in Demeters tempel, kwamen de feestvierders buiten bij het krieken van de dag en liepen naar de vruchtbare graanakkers van Demeter, om daar de wedergeboorte van het graan en van de natuur in het algemeen te invoceren met een rituele formule die de vruchtbaarheid van de Hemel en de Aarde opriep.
Dag 9: Plemochai & Epostrophe of Plengoffers en terugkeer
Deze dag was gereserveerd voor het brengen van plengoffers. Voor het brengen van plengoffers werden speciale rituele bekers gebruikt, plemochoai. De plengoffers waren misschien bedoeld voor de voorouders, want de doden werden door de Atheners Demetrioi genoemd, de "mensen van Demeter".
Na de plengoffers is het tijd om terug te keren naar huis, naar het eigen leven, maar wel getransformeerd, met nieuwe inzichten.
Bronnen:
KELLER, Mara Lynn. The Ritual Path of Initiation into the Eleusinian Mysteries:
http://www.ciis.edu/Documents/07_keller.pdf
http://www.ciis.edu/Documents/07_keller.pdf
WRIGHT, Dudley. The Eleusinian Mysteries and Rites:
MARK, Joshua J. The Eleusinian Mysteries: The Rites of Demeter:
OUDERMANS, Hilda. De Homerische Hymne aan Demeter:
http://images.tresoar.nl/bibl-collectie/Hermeneus/Jaargang%2063/6301/6301.pdf
Reacties