Alle fabeltjes over Ostara op een rijtje ... oeps!
Ostara (door Johannes Gehrts, 1884) |
Rond Ostara doen een aantal
hardnekkige fabeltjes de ronde die styeeds opnieuw opduiken in de rituelen die
voor het jaarfeest worden georganiseerd. Omdat wicca een Britse uitvinding is
(dankjewel Gardner) en Groot-Brittannië nu eenmaal een keltische (en met de
Saksen ook een Germaanse) achtergrond heeft, nemen de meeste heksen in hun
rituelen gewoon klakkeloos over wat van over het Kanaal komt aangewaaid. Zo ook
de Ostara-verhalen die bijna allemaal gebaseerd zijn op Britse
(pseudo-)wetenschap en voor ons, continentale heksen, eigenlijk zelfs helemaal
geen betekenis zouden mogen hebben.
Veel christelijke
fundamentalisten houden helemaal niet van Pasen. Ze vinden het een on-bijbels
en onchristelijk feest dat niet gevoerd moet worden. Voor hen is de idee dat
Pasen eigenlijk een heidens feest zou zijn juist gefundenes fressen. Het aantal
pagans dat net dezelfde onzin vertelt, is echter schrikwekkend hoog. Adrian
Bott van de University of Manchester, die regelmatig stukken schrijft voor de
Britse kranten en zelf een heiden is, zette daarom alle broodje aap verhalen
rond Ostara op een rijtje. Zo zie je maar dat de mensen die pagan mythes
doorprikken niet persé christelijk moeten zijn :-)
Mythe 1: Ostara is een oud keltisch feest 'van
heidense oorsprong', gerelateerd aan een Godin van sexualiteit en
vruchtbaarheid.
Fout. Het Pascha feest werd al
gevierd eeuwen voordat de Saksen in Engeland zich bekeerden tot het
Christendom en het ook gingen vieren. De Saksen (die overigens Germanen waren en geen kelten) noemden het feest ‘Easter’, maar dat was uiteraard enkel in hun klein stukje van
de wereld. Buiten dat stukje wordt het nog steeds Pascha genoemd, of een
variant daarop, zoals bij ons Pasen. Dus neen, het was helemaal niet ‘van
heidense oorsprong’ (lees: keltische oorsprong) of gerelateerd aan een Godin van sex en vruchtbaarheid. De
Britten vinden het misschien jammer, maar de rest van de wereld draait niet om iets
dat ooit lang geleden in Engeland het geval was.
Mythe 2: Ostara is een feest voor
de Godin Eostre.
Dat weten we helemaal niet. De
enige historische bron over de Godin Eostre (Northumbria) of Eastre (West-Saksisch),
is Bede. Bede stelt in zijn werk 'De temporum ratione' (8ste eeuw na Christus) dat
het feest van ‘Easter’ werd genoemd naar de ‘oude gebruiken’ van de heidense
Saksen rond de feesten van Eostre tijdens de maand Eosturmonah. Hij zegt niet
dat iets hiervan is blijven doorleven, behalve de naam. Er is geen enkel ander
spoor van Eostre. Sommige historici stellen zelfs dat Bede Eostre gewoon heeft
uitgevonden en de academische wereld is het hier nog seeds niet over eens, ook
al is het niet helemaal duidelijk wat zijn motief daarvoor zou zijn geweest.
Mythe 3: Er zijn toch inscripties
gevonden aan de Rijn die verwijzen naar Eostre?
Jammer, maar driewerf helaas. Er
zijn geen inscripties, nergens, die verwijzen naar Eostre. Er zijn wel
inscripties die verwijzen naar de Matronae Austriahenae, die misschien wel
linguistisch verwant zou kunnen zijn.
Mythe 4: En Grimm dan?
Jacob Grimm vond helemaal geen
sporen van een rijke orale geschiedenis waarin sprake was van de godin Ostara.
Grimm vond helemaal niks over een godin die Ostara zou heten. Hij zei ook helemaal
niet dat hij bewijs van die godin gevonden had. En jawel, Grimm had wel
hypotheses over het bestaan van de godin Ostara, maar die hypotheses deed hij
omdat hij geen enkel rechtstreeks bewijs vond van haar bestaan. Als hij dat
bewijs gevonden had, oraal of in gelijk welkie andere vorm dan ook, dan zou hij
dat ook vermeld en geregistreerd hebben.
Mythe 5: Eostre was een Godin van
de dageraad.
Jawel. Als Eostre ooit heeft
bestaan, dan was ze waarschijnlijk een godin van de dageraad (cfr. Indo-Europese
mythologie) al zijn er wetenschappers die ervan uit gaan dat ze waarschijnlijk
een godin was van een plaatselijke regio, hoogstwaarschijnlijk Kent.
Mythe 6: Eostre is een vorm van
Ishtar of Astarte.
Neen, Eostre is geen vorm van Ishtar
of Astarte. Dat idee komt oorspronkelijk van een bepaalde christelijke stroming
die gelooft dat alle heidense goden in feite eenzelfde select clubje van
demonen is, in telkens een andere vorm. Ishtar was een oude Babylonische godin,
Eostre (als ze al bestond) is een Anglo-Saksische godin. Beide godinnen zitten
duizenden kilometers en honderden jaren uit elkaars buurt ...
Er is echter genoeg linguistisch
bewijs om te veronderstellen dat er een Proto-Indo-Europese godin van de
dageraad moet zijn geweest (Hausos) die de voorloopster kan zijn geweest van Eostre. Dat is echter
niet hetzelfde als zeggen dat er één wezen is dat over de eeuwen heen telkens
opduikt in een andere vermomming. Dat kan alleen Doctor Who.
Mythe 7: Het symbool van Eostre
is de haas.
Aangezien het zelfs niet zeker is
dat Eostre zou hebben bestaan, weten we al helemaal niet of de haas haar
symbool zou zijn. De folklorist Adolf Holzmann kwam hiermee af in 1874. Holzmann
was niet onder de indruk van de traditie van de paashaas. Hij vond er geen
goede verklaring voor tenzij ‘de haas waarschijnlijk het heilige dier van
Ostara was’. Latere schrijvers namen zijn stelling klakkeloos over en
presenteerden die als een vaststaand feit. Maar het slaat dus nergens op.
En het gaat ook niet over
konijnen! Konijnen werden pas door de Romeinen naar Groot-Brittannië
meegebracht. Het zijn helemaal geen inheemse dieren in Groot-Brittannië en ze
kunnen dus ook helemaal niet heilig zijn geweest voor de inheemse Britse
godinnen.
Mythe 8: En eieren dan?
Neen, eieren zijn ook geen
symbool voor Eostre. Er zijn gewoonweg geen gekende symbolen van Eostre. De
enige bron die Eostre vermeldt – Bede – vermeldt geen symbolen. We weten zelfs
niet of Eostre niet gewoon een uitvinding was van Bede.
Mythe 9: De Saksen aten toch
broodjes met een kruis erop?
Nog zo'n broodje aap verhaal. De Saksen
waren heidenen en aten geen broodjes met een christelijk kruis erop, zoals de
Britten doen met Pasen. Dat werd beweerd door de Encyclopedia Britannica van
1911 en niemand weet waar zij het vandaan hadden gehaald ...
Mythe 10: Het woord 'oestrogeen'
komt van Eostre.
Fout. Anglo-Saksische godinnen
hadden hier absoluut niks mee te maken hadden. Oestrogeen werd ontdekt in de
jaren 1920, de menselijke eicel in 1827. Het woord 'oestrogeen' komt van het
Latijnse 'oestrus' dat 'razernij' betekent en al sinds 380 voor Christus in een
sexuele contekst wordt gebruikt.
Mythe 11: Ostara is een oude naam
voor de Lente Evening.
Dat is onzin. Alleen moderne
heidenen noemen het jaarfeest zo. De Lente Evening werd voor het eerst 'Ostara'
genoemd in de jaren 1971.
Gebaseerd op "No,
it's not all about Ishtar - Some mythbusting easter facts from your friendly
pagan sceptic" door Adrian Bott.
Reacties