Van Samhain naar Halloween en terug

Het is weer de tijd van het jaar dat je in de supermarkt niet naast de plastieken pompoenen, vleermuizen, en spoken kan kijken. Overal waar je kijkt zie je heksen - de ene al lelijker dan de andere, en geen enkele waarmee ik mijzelf kan identificeren :-) Halloween heeft het duidelijk gewonnen van Samhain. De Amerikaanse commercie heeft hier voet aan wal gekregen. En zeggen dat dat ooit andersom was.

Samhain (samhajn geschreven maar sauwen uitgesproken) is het Keltische nieuwjaarsfeest dat begint aan de vooravond rond 31 oktober. Ik zeg “rond” want de Kelten gebruikten een maankalender en dat valt dus niet helemaal samen met onze kalender. De Galliers noemden het feest Samainos. Dat weten we dankzij de Coligny-kalender - een Gallische kalender die waarschijnlijk dateert uit de eerste eeuw na Christus.

Voor de Kelten begon alles vanuit het donker. Een nieuwe dag begon na zonsondergang. Vandaar dat wij dit feest vieren op 31 oktober en niet op 1 november, zoals de Christenen die dit jaarfeest recupereerden en nu nog steeds allerheiligen vieren op 1 november en allerzielen op 2 november.

De winter begon met Samhain, de donkere periode van het jaar, en dat was dus ook het begin van een nieuw jaar. Samhain zou een samenstelling zijn van sam "zomer" en fuin "einde", en dus letterlijk "einde van de zomer" betekenen. Maar er zijn nog andere verklaringen. De naam zou verwant zijn aan het Franse woord saumon, zalm. Voor de Kelten was de zalm een symbool voor wijsheid. De vis was volgens de Keltische verhalen het oudste dier ter wereld en dus stond de levenscyclus van de zalm symbool voor de hele cyclus van het leven tot aan de dood.

Samhain was dus de start van het nieuwe jaar en dat is het ook voor ons. Het feest houdt verband met het wisselen van de seizoenen en de eeuwige cyclus van het leven, van dood en wedergeboorte. Tijdens deze periode zit het zaad in de aarde te wachten op de lente om dan opnieuw te ontspruiten. Het bereidt zich voor op een nieuw begin. Ook voor ons is dit dus de periode om terug te kijken naar het afgelopen jaar en los te laten wat losgelaten moet worden om daarna te kijken naar wat de toekomst ons moet brengen.

Samhain is de tegenhanger van Beltain, dat andere grote jaarfeest dat wij vieren. Net zoals op Beltain is de sluier tussen onze wereld en die van de werelden die er net achter liggen het dunst. Waar de focus met Beltain ligt op de wereld van de natuurspririts is dat met Samhain die van de doden. Vandaag is het mogelijk voor hen die zijn overgegaan om even terug te keren. Sommigen onder ons zetten een voorouderaltaar klaar met lekkere hapjes en de favoriete drankjes van de opa’s en oma’s die al zijn vertrokken. De traditie om pompoenen uit te hollen en van een kaars te voorzien komt hieruit voort: door een lantaarn of een kaars voor het raam te zetten, wijzen we onze overledenen de weg naar huis. En wie we liever niet op bezoek willen hebben, schrikken we af met de griezelige gezichten die we in de groente kerven. Vroeger gebeurde dat met bieten, maar die hadden ze niet in Amerika. Want al die oude tradities zijn met de Ierse immigranten mee naar Amerika verhuisd en daar aangepast. Hence Halloween.

---

Photo by Ksenia Yakovleva on Unsplash