Charon

Op de Van Meterenkaai, aan het gebouw van de Brabo-loodsen op het Eilandje, draait sinds een week of wat een groot rad met levensgrote skeletten. Het gaat om Charon, een installatie van de Amerikaanse kunstenaar Peter Hudson die eerder in première ging op het befaamde Burning Man. 

We zijn naar hier gekomen om te genieten van het schouwspel bij de ondergaande zon die schittert op het water. Aan de hand van touwen en raderen doen de voorbijgangers het rad draaien en lichten de skelettten op. Ik doe met veel  plezier mee. Als het donker is, lichten de skeletten fel op in het licht van de stroboscoop, als een reuze stop motion movie. Om de zoveel tijd klinkt het galmende geluid van een eenzame kerkklok uit de boxen. Het is alsof elk moment gregoriaanse gezangen kunnen weerklinken, er hangt een beetje een Efteling spookslot-vibe :-).



Het rad kreeg zijn naam van de Griekse veerman die de doden in zijn bootje over de Styx of de Acheron naar de onderwereld voerde. De oude Grieken geloofden dat je na je dood als een schim verder leefde in het rijk van Hades. Als je stierf kwam Hermes je in zijn rol van psychopompos – een oud-Grieks woord voor begeleider van de doden – oppikken om je naar Charon te brengen, die je tegen betaling over de rivier naar de onderwereld bracht.

Verschillende mythen uit verschillende tijden vertellen dat de toegang tot de onderwereld ofwel via de Acheron ging, een moerassige rivier die verbonden was met het rijk van de levenden, of via de bijtende rivier Styx. In beide gevallen moesten de doden bij aankomst aan de oevers tol betalen aan Charon om over te steken. Daarom kregen ze een muntje - een koperen of bronzen obolos – onder hun tong gelegd, zodat ze de overtocht konden betalen. Wie dat niet kon, zo geloofde men, moest honderd jaar langs de oever van de Styx blijven dwalen. Geen prettig vooruitzcht. Die obols werden daar zelfs speciaal voor gemaakt en waren dikwijls veel lichter en dunner dan echte munten.

« Charon and Psyche » (John Roddam Spencer Stanhope , 1883)

De Styx (de rivier van de haat) en Acheron (de rivier van het leed) waren overigens maar twee van vijf rivieren die in de onderwereld liepen, net als de Phlegeton (een rivier van vuur), de Kokytos (de rivier van de weeklachten) en de Lethe (de rivier van de vergetelheid). De rivieren mondden uit in een groot moeras vol zandbanken in het centrum van de onderwereld. 

Bij de persoon van Charon zelf wordt niet zo dikwijls stilgestaan. Voor de Etrusken was hij een monsterlijk levend lijk of skelet, zo’n beetje zoals de skeletten die rondjes draaien op het rad van Peter Hudson. De Grieken daarentegen kennen hem als een oude man met een baard, die zich geduldig en plichtsbewust van zijn taak kwijt en niet bepaald loslippig is. Verder weten we niet zo veel van hem. Veel is er immers niet over hem te vinden in de Griekse geschriften en als er al iets te vinden is, dan is het vooral in de latere geschriften. Hij komt pas voor het eerst voor in de 6de eeuw voor Christus. We kennen hem vooral uit het verhaal van Herakles, die als één van zijn beruchte twaalf werken Cerberos moest ontvoeren, de reusachtige hond met de drie koppen die de ingang naar de onderwereld moest bewaken. En uit het verhaal van Orpheus die zijn geliefde Euridice terug wil halen uit de onderwereld en Charon met zijn muziek weet te overhalen om hem gratis over te zetten (al was dat enkele reis :-)). Er was echter geen plaats voor de levenden in de wereld van de doden en Hades kon die “misstappen” van Charon maar matig appreciëren. Elke keer als hij erachter kwam dat Charon een oogje had dichtgeknepen, stak Hades hem in het cachot. Zolang de veerman niet terug was, moesten de zielen maar wachten en ronddwalen aan de zandbanken van de Acheron.

Eigenlijk is hij zelf ook een god, al wordt hij niet als dusdanig beschouwd. Zijn moeder was Nyx (of Nox), de oergodin van de nacht, en zijn vader Erebus, de god van de duisternis. De link met de duisternis en de onderwereld zat er dus al van in het begin een beetje in. Als je weet dat Nyx volgens de Spartanen ook nog Dood en Slaap als kinderen had, dan weet je het wel.

Waarschijnlijk is hij een overblijfsel van een oudere Soemerische cultus. In het Gilgamesj Epos komt een Soemerische versie van Charon voor. Urshanabi was een onsterfelijk wezen dat helden als Gilgamesj naar verre en onbekende delen van de wereld bracht. Misschien bracht hij, net als zijn Griekse tegenhanger, zielen naar het rijk van Ereshkigal, de Soemerische Koningin van de onderwereld.

Bronnen:

Reacties

Populaire posts van deze blog

De heksenrunen

Zuiverende eitjes: egg cleansing

De numerologie van je heksennaam