Coven cuisine: Queimada

Galicië mag dan in het noorden van Spanje liggen, hun cultuur staat bol van mooie legendes, culturele feesten en doedelzakmuziek. Je hoort het al in de naam van de regio, waar je het woord Gaelic in kan  herkennen zonder zelfs al te diep te moeten graven. De Romeinen veranderden de naam niet voor niets naar Gallaecia. De naam komt immers van de Kelten die in twee golven, rond 1800 en rond 400 voor Christus, naar het Iberische schiereiland kwamen en er zich vestigden. 

Dat Keltische erfgoed vind je in Galicië niet enkel onder de vorm van de castro’s, ruines van oude Keltische stadjes vol ronde gebouwen, maar ook in mysterieuze rituelen die hun herkomst lijken te vinden bij de Kelten (en soms ook bij de Romeinen en zelfs de Vikingen). De Queimada is er zo een.

Dat is een soort van punch op basis van Galicische aguardente, de zogenaamde orujo, een  soort grappa gedistilleerd uit de resten van de druiven die overschieten nadat er wijn van is gemaakt. Aan de orujo worden citroenschil, suiker en koffiebonen toegevoegd en dan wordt de queimada aangestoken. Met een lepel wordt de alcohol voorzichtig uit de aardewerken kom geschept en brandend terug in de kom gegoten, met een typisch blauw vuur, telkens opnieuw tot (een deel van) de alcohol is weggebrand. Dan is hij klaar om te worden gedronken, traditioneel in aardewerken bekertjes. 

Vroeger was er op de gedempte zuiderdokken in Antwerpen een Galicisch restaurant - Terra Meiga, Galicisch voor “land van heksen” - waar je een queimada kon aanvragen als afsluiter van een speciaal etentje. De lichten werden gedoofd en de queimada-pot werd aan je tafeltje gebracht. Een CD met de incantatie werd opgezet en als die overging in vrolijke Galicische volksmuziek werden de bekertjes volgeschonken en ging het licht weer aan.

Het drankje is bloedheet. Je brandt er niet alleen je vingers en je tong aan omwille van de hitte van het vuur, maar de alcohol (die er in principe uit zou moeten zijn) lijkt wel gaten in je slokdarm te branden maar zorgt uiteindelijk wel voor een aangenaam warm en fuzzy gevoel in je buik :-)

De queimada is echter niet alleen het drankje op zich, maar ook de bezwering die er traditioneel wordt bij uitgesproken. Die is van wezenlijk belang en het eigenlijke doel van het ritueel (want dat is het): de spreuk zuivert niet alleen het drankje zelf maar zorgt voor de deelnemers aan het ritueel ook voor bescherming tegen kwaad. Het houdt slechte geesten en kwaadaardige wezens - heksen :-) - op een afstand. De spreuk wordt uitgesproken van zodra het vuur begint te branden: 

Mouchos, curuxas, sapos e bruxas.

Demos, trasgos e diaños, espíritos das neboadas veigas.

Corvos, píntegas e meigas: feitizos das menciñeiras.

Podres cañotas furadas, fogar dos vermes e alimañas.

Lume das Santas Compañas, mal de ollo, negros meigallos, cheiro dos mortos, tronos e raios.

Ouveo do can, pregón da morte; fuciño do sátiro e pé do coello.

Pecadora lingua da mala muller casada cun home vello.

Averno de Satán e Belcebú, lume dos cadáveres ardentes, corpos mutilados dos indecentes, peidos dos infernais cus, muxido da mar embravecida.

Barriga inútil da muller solteira, falar dos gatos que andan á xaneira, guedella porca da cabra mal parida.

Con este fol levantarei as chamas deste lume que asemella ao do Inferno, e fuxirán as bruxas a cabalo das súas vasoiras, índose bañar na praia das areas gordas.

¡Oíde, oíde! os ruxidos que dan as que non poden deixar de queimarse no augardente quedando así purificadas.

E cando este beberaxe baixe polas nosas gorxas, quedaremos libres dos males da nosa alma e de todo embruxamento.

Forzas do ar, terra, mar e lume, a vós fago esta chamada: se é verdade que tendes máis poder que a humana xente, eiquí e agora, facede que os espíritos dos amigos que están fóra, participen con nós desta Queimada.

In de Nederlandse vertaling wordt het iets als dit:

Uilen, kerkuilen, padden en heksen.

Demonen, kobolden en duivels, geesten van de mistige valleien.

Kraaien, salamanders en heksen: heksenspreuken.

Rotte takken vol gaten, nest van wormen en ongedierte.

Vuur van de Heilige Metgezellen, boze oog, zwarte hekserij, geur van de doden, donder en bliksem.

Gehuil van de hond, voorteken van de dood: satermuil en de konijnenpoot.

Zondige tong van de slechte vrouw die getrouwd is met een oude man.

Satan en Beelzebub's Inferno, vuur van de brandende lijken, verminkte lichamen van de onfatsoenlijken, scheten van de ezels des onheils, geloei van de woedende zee.

Nutteloze buik van de ongetrouwde vrouw, spraak van de krolse katten, vuil gras van de goddeloos geboren geit.

Met deze blaasbalg zal ik de vlammen opstoken van dit vuur dat lijkt op dat uit de hel, en heksen zullen vluchten, schrijlings op hun bezems, om te baden in het strand van het dikke zand.

Hoor! Hoor het gehuil van hen die niet kunnen stoppen met branden in het vuurwater, en zo gezuiverd worden.

En wanneer deze drank door onze kelen gaat, zullen wij bevrijd worden van het kwaad van onze ziel en van elke spreuk. 

Krachten van lucht, aarde, zee en vuur, tot jullie doe ik deze oproep: als het waar is dat jullie meer macht hebben dan mensen, hier en nu, maak dan dat de geesten van de vrienden die buiten zijn, samen met ons deelnemen aan deze Queimada.

Hier kan je de spreuk horen:

 

Geen wonder dat het ritueel pagan aandoet! Het wordt dan ook gretig opgepikt in Galicische evenementen die iets met heksen te maken hebben. Voor echte heksen werkt het ook: in de Queimada-incantatie worden de vier elementen (vuur, aarde, water en lucht) aangeroepen, met vuur als centraal element. Elk van de elementen zit ook symbolisch in het ritueel: aarde in de aardewerken pot waarin de queimada wordt gemaakt, water in de aguardente zelf (vuurwater!), lucht in de hitte die boven de pot opstijgt en dan uiteraard het blauwe vuur zelf als zuiverend sleutelelement.

De aanroeping van de elementen is voor sommigen ook het bewijs dat het om een oeroud prechristelijk ritueel moet gaan met Keltische roots. Dat van die roots kan wel waar zijn, maar het ritueel zelf is helemaal niet zo oud. Dat kan ook niet als je weet dat de techniek van het distilleren van de aguardente dateert uit de middeleeuwen, toen de alambic door de Arabieren werd uitgevonden, het toestel waarmee alcohol kan worden gestookt. De typische “traditionele” aardewerken queimada-pot met pootjes werd in 1955 ontworpen door de Galicische pottenbakker Tito Freire en de incantatie werd in 1967 geschreven door de veelzijdige kunstenaar Mariano Marcos Abalo. Je vindt de aardewerken potten en de bijhorende bekers overigens dikwijls in winkels die gespecialiseerd zijn in Spaanse producten. 

Je drinkt een queimada nooit alleen maar in gezelschap, om vriendschapsbanden te versterken of een nieuwe levensperiode te beginnen. Het ritueel van de Queimada is in Galicië heel populair rond midzomer, waar het met familie en vrienden wordt uitgevoerd op het feest van Sint-Jan op 23 juni. Maar het kan op gelijk welk moment in het jaar uitgevoerd worden. Soms is het gewoon een perfecte afsluiter van een dineetje met vrienden. Het is ook een populair drankje voor Halloween. Daar zit de mysterieuze vibe die rond het ritueel hangt uiteraard voor iets tussen, met de lichten die worden gedoofd en het blauwe vuur van de queimada als enige lichtbron (samen met de maan als je het het ritueel buiten uitvoert). In dat geval wordt de drank niet alleen gedeeld met de mensen die in levenden lijve aanwezig zijn maar ook met diegenen die er niet meer zijn.

Hoe ziet zo’n queimada ritueel er uit?

Nadat de pot werd gevuld met orujo, neemt diegene die het ritueel leidt de lepel met zijn lange steel, vult hem met de drank, en zet die in brand om het licht voor te stellen. De typische aardewerken Queimada-pot stelt Moeder Aarde voor en de orujo het element water en de tranen van Moeder Aarde. Die worden bitterzoet gemaakt - zoals vele tranen :-) - door er koffiebonen, citroenschil en suiker aan toe te voegen. 

Door de brandende lepel langzaam terug naar het brouwsel in de pot te brengen spat de vlam over de rand van de lepel en vat de alcohol in de pot vlam. Een helderblauwe vlam danst bovenop de vloeistof. De lepel wordt hoog boven de kleipot getild om de brandende vloeistof voorzichtig terug in de pot te gieten, telkens opnieuw en opnieuw. Zo ontstaat een soort van fontein van blauwe vlammen die echt magisch voelt als de incantatie wordt uitgesproken: je voelt de verbinding met de anderwereld. Iedereen wordt er vanzelf stil van.

In die stilte wordt na het uitspreken van de incantatie een deksel op de pot gelegd zodat de vlammen doven en de connectie met de anderwereld wordt afgesloten. De drank in de queimada-pot wordt nu door de aanwezigen gedeeld, ook met degenen die niet aanwezig zijn. Je moet minstens drie slokken drinken: de eerste slok van de queimada zuivert de ziel door kwade spirits uit te bannen, de tweede slok reinigt de geest van vooroordelen en de derde wekt passie op. :-). Dat zal wel, want het vuur mag dan zijn gedoofd, je voelt het branden tot in je maag! Niet voor slappelingen, dat kan ik je wel zeggen.

Wat heb je nodig?

• 1 liter orujo of grappa. Het is belangrijk dat de alcohol van goede kwaliteit is zodat het mengsel goed brandt.
• 150 g kristalsuiker: het is de suiker die de vlam zijn schitterende blauwe kleur geeft.
• De schil van 1 citroen (gewassen!)
• Een handjevol koffiebonen
• Optioneel: een kaneelstok.

Zet de aardewerken pot op een vuurveilige plek, bijvoorbeeld de barbecue buiten. Zorg dat je een deksel klaar hebt liggen om de vlammen te doven.

Hou 1 soeplepel van de suiker apart in een glas. Doe de rest van de suiker in de kleipot.

Doe 4 soeplepels Orujo bij de suiker in het glas. Roer goed om de suiker op te lossen in de alcohol.

Doe de rest van de orujo in de kleipot en roer doorheen de suiker. Voeg de citroenschil, de kaneelstok en de koffiebonen toe en roer door elkaar.

Laat iemand beginnen met het voorlezen van de bezwering of zet een opname van de spreuk op.

Giet de inhoud van het glaasje in een aardewerken soepscheplepel en steek het in brand. Breng de brandende lepel naar de Orujo in dekleipot zodat die ook begint te branden. Roer voorzichtig tot de pot helemaal blauw brandt. 

Haal dan de lepel uit de pot en giet die boven de pot weer leeg. Herhaal dat zolang de spreuk weerklinkt.

Zet het deksel op de pot als de spreuk is afgelopen, zodat de vlammen doven. Schenk de queimada in kleine bekertjes en serveer. 

Zorg dat je je lippen niet brandt, want het drankje is heet! 

OPGELET!

Voorzichtigheid is wel geboden want Orujo is, net als elke soort brandewijn, licht ontvlambaar. Zorg dus dat er niets brandbaars in de buurt ligt want de brandende vloeistof kan spatten en een ongeluk ligt in een klein hoekje. Hou voor de zekerheid ook een deken in de buurt om het vuur te doven als het nodig zou zijn.