Heerlijk ouderwetse planten: de schoonheid van digitalis
Vingerhoedskruid is een prachtige plant, maar hij is ook verschrikkelijk giftig. Een dodelijke schoonheid, één van de giftigste planten die we in onze streken kennen! Hij is zelfs zodanig giftig dat tuiniers aanraden om handschoenen te dragen als je hem moet aanraken en ervoor te zorgen dat je geen open wondjes hebt die in aanraking kunnen komen met de plant. Kinderen hou je ook best ver weg van de plant want je kan er hartritmestoornissen van krijgen, van gaan overgeven en er zelfs diarree en een maag- of darmontsteking aan over houden. Dat komt door de gifstof digitaline (of digitoxine) die in de geneeskunde – in zeer kleine dosissen – wordt gebruikt in geneesmiddelen voor hart- en vaatziekten. In de volksgeneeskunde wordt hij ondertussen niet meer gebruikt omdat hij moeilijk te doseren is en dus levensgevaarlijk. Niet bepaald een kruid waarmee je wil gaan experimenteren.
Vroeger was dat wel het geval. Vingerhoedskruid is één van de zogenaamde heksenkruiden die worden gebruikt in heksenzalf, de “vliegzalf” die heksen plachten te gebruiken om te trancen (of te “vliegen”). Dat recept was een geheim recept vol krudien met een rustgevende en hallucinogene werking. De planten die daarvoor werden gebruikt waren grotendeels giftig en je moest dus goed weten wat je deed als je ermee ging werken!
Het vingerhoedskruid in onze tuin is vanzelf komen aanwaaien. Hij staat erom gekend dat hij gemakkelijk uitzaait. Vingerhoedskruid is tweejarig en winterhard: het eerste jaar groeien er enkel bladeren, het is pas het tweede jaar dat de prachtige klokjes verschijnen, tot grote vreugde van de hommels en de bijen. Bijen en hommels vinden vingerhoedskruid geweldig. Je kan ze met hun harige lijfjes enthousiast zien verdwijnen in de klokjes. Het bestuiven van de planten is dus helemaal geen probleem. Elk van die bloemetjes wordt een zaaddoosje waarin tientallen zaadjes zitten die zich daarna massaal verspreiden over je tuin. Geen wonder want aan één plant kunnen tot wel negentig bloemklokjes staan en dus wel duizenden zaadjes voortbrengen. Ik ben benieuwd. Je kan de kleine plantjes natuurlijk gewoon uittrekken maar als je daar geen zin in hebt, kan je ook gewoon de bloemstengel afknippen als hij gebloeid heeft, zodat er zich geen zaad kan vormen.
Bij ons in de tuin groeit hij op een plek waar haast geen andere planten willen groeien. Dat is voor het vingerhoedskruid geen probleem. Ze groeien graag op plekken waar de bodem verstoord is, zoals open plekken in het bos waar net bomen zijn weggekapt of terrain vagues waar zelfs bijna geen gras wil groeien. Hij heeft ook geen probleem met donkere plekjes waar bijna geen zonlicht komt. Je ziet hem dus ook in siertuinen staan, op vochtige schaduwplekken, maar dan gaat het wel om gekweekte cultivars en niet om wilde planten. Als je bijvoorbeeld witte digitalis ziet, dan weet je zeker dat het om een gekweekte plant gaat want in het wild komen ze enkel in de roze variant voor. Hij komt overigens in heel Europa voor, net als zijn broertjes en zusjes van de helmkruidfamilie.
We noemen hem vingerhoedskruid omdat zijn klokjes daar wel eens aan doen denken. De naam digitalis komt overigens van het Laijnse digitus, dat vinger betekent. Een vingerhoed is dan niet zo slecht bedacht! :-) In de volksmond worden ze ook wel elfenschoentjes of poppenschoentjes genoemd, of kaboutermutsen. Er werd verteld dat de bloemen de favoriete plek waren voor vermoeide elfjes om te komen rusten. Die elfjes zouden de planten overigens ook magische krachten gegeven hebben zodat dieren ze als schoentjes konden dragen en zo geruisloos door het bos konden struinen. Daar komt ook de Engelse naam van het vingerhoedskruid vandaan: foxglove. Ook de paarse vlekjes van de klokjes zouden sporen zijn van de elfjes.
Die associatie met de elfen maakt meteen duidelijk dat de plant nog altijd wordt gebruikt omwille van zijn magische eigenschappen. Het is een plant die gelinkt wordt met het vrouwelijke, de planeet Venus, het element water, de drie Nornen (Urd, Verdandi en Skuld) en Holda, ... Hij wordt in tuinen geplant ter bescherming tegen kwaadwillige wezens en spirits. In Wales werd van de plant blijkbaar een zwarte verf gemaakt waarmee de vrouw des huizes lijnen op de vloer trok waar kwade wezens niet over konden. Het lijkt wel of de plant in onze tuin dat vanzelf goed begrepen heeft want hij staat als een soort van wachter tegen de deurstijl van de schuifdeur naar onze tuin...
Bronnen:
- http://dier-en-natuur.infonu.nl/bloemen-en-planten/56487-vingerhoedskruid-sprookjesachtig-maar-giftig.html
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Vingerhoedskruid_(geslacht)
- http://www.kruidenkriebels.be/kruiden_detail.php?group_id=148&art_id=1429&let=v
Reacties