Het vrouwenleger van Dahomey
Als je het hebt over amazones, dan denkt iedereen aan de krijgsters uit de Griekse mythologie. Ondanks de overvloed aan verhalen en legenden is er echter maar één historisch gedocumenteerd voorbeeld van vrouwelijke strijders: het vrouwenleger van de Fon, een bevolkingsgroep in het West-Afrikaanse Dahomey, dat in 1975 zijn naam veranderde in Benin.
Dahomey was in de 19de eeuw een koninkrijk dat berucht was om zijn slavenhandel en om zijn mensenoffers. Het was de periode waarop in Europa en de Verenigde Staten werd geijverd voor de afschaffing van de slavernij en dus stuurden de Britten in 1863 Richard Burton naar Dahomey, met de opdracht om koning Gelele te overtuigen om te stoppen met de slavenhandel en de mensenoffers. Burton, die als eerste niet-moslim (in het geniep) de Hadj had gedaan naar Mekka en die op zoek was gegaan naar de bronnen van de Nijl, was een vermaard avonturier en ontdekkingsreiziger. Hij greep de kans om naar dat beruchte stuk Afrika te reizen met beide handen aan, ook al achtte hij zijn kans op succes zo goed als onbestaande.
Hij had gelijk: Koning Gelele kon de offers niet stoppen. Die dienden om de spirits van zijn voorouders gunstig te stemmen, een gebruik dat er voor zorgde dat zijn koningschap en zijn gezag als staatshoofd legitimeerde. Als hij de offers had afgeschaft, was het geweest alsof hij zelf de poten van onder zijn troon had weggezaagd ...
In het verslag dat Richard Burton over zijn reis naar Dahomey schreef, had hij het echter ook over het Vrouwenleger van Dahomey. Oorspronkelijk was het een koninklijke garde, maar die ontwikkelde zich tot een echt eliteleger van zesduizend soldaten, meedogenloze krijgsters die nergens voor terug deinsden. Het vrouwenleger van Dahomey was niet gewoon mooi om naar te kijken: het was het een leger dat zich kon meten met welk toenmalig leger van mannelijke elitesoldaten van welke kolonisator dan ook.
De Fransen, die half Afrika wisten te koloniseren, beten zich bijna de tanden stuk op Dahomey. Seh Dong Hong Beh (‘Gods ware woord’ in de lokale taal van de Fon) was rond 1850 een roemruchte aanvoerster van de Mino (zoals de vrouwen van het vrouwenleger van Dahomey werden genoemd) die door de Fransen hartgrondig werd vervloekt. Met de opbrengsten van de slavenhandel kocht Dahomey in Europa geweren om het vrouwenleger mee te bewapenen. Zo konden Seh Dong Hong Beh en haar krijgsters de Fransen buiten houden en Dahomey zelfs uitbreiden. Het leverde hen het ontzag op van de Franse militairen die keer op keer werden verslagen door niets ontziende moordmachines, die brullend en zwaaiend met machetes en geweren dood en verderf zaaiden bij de Franse troepen, slechts gekleed in een blauwe lendendoek en met bloot bovenlichaam, een leren riem met patroontas om de heupen en een rode fez met adelaarsveer op het hoofd. Zoiets exotisch hadden die Franse soldaten nog nooit gezien - vrouwen werden geacht delicaat en kwetsbaar te zijn - en het was waarschijnlijk meteen ook het laatste dat ze zagen :-). Het was pas nadat Frankrijk massaal moderne troepen met artillerie, cavalerie, marine-infanterie en het kruim van het Vreemdelingenlegioen op het vrouwenleger los liet, dat het in 1892 werd verslagen.
Hoeveel van de vrouwelijke krijgsters het leven lieten is niet bekend, maar de overlevenden hadden een bijna halfgoddelijke status, òòk bij de mannen van het Vreemdelingenlegioen die nochthans zelf ook niet bekend staan als doetjes. Die overlevenden hielden het overigens nog jaren vol met succesvolle guerilla-aanvallen, tot zelfs in de jaren veertig van de vorige eeuw! De allerlaatste overlevende van het vrouwenleger overleed in 1979. Dat is helemaal niet zo lang geleden, voor iets dat bijna klinkt als een mythologisch verhaal. Zo zijn we terug bij af: ondanks hun bijna bovenmenselijke status en reputatie worden de vrouwelijke strijders van het vrouwenleger van Dahomey nooit in de openbare miliraire geschiedenis genoemd. Ze zijn hoogstens een kleine, vergeten historische voetnoot. Een goed verhaal, zoals dat van de Griekse amazones.
Bronnen:
Dahomey was in de 19de eeuw een koninkrijk dat berucht was om zijn slavenhandel en om zijn mensenoffers. Het was de periode waarop in Europa en de Verenigde Staten werd geijverd voor de afschaffing van de slavernij en dus stuurden de Britten in 1863 Richard Burton naar Dahomey, met de opdracht om koning Gelele te overtuigen om te stoppen met de slavenhandel en de mensenoffers. Burton, die als eerste niet-moslim (in het geniep) de Hadj had gedaan naar Mekka en die op zoek was gegaan naar de bronnen van de Nijl, was een vermaard avonturier en ontdekkingsreiziger. Hij greep de kans om naar dat beruchte stuk Afrika te reizen met beide handen aan, ook al achtte hij zijn kans op succes zo goed als onbestaande.
Hij had gelijk: Koning Gelele kon de offers niet stoppen. Die dienden om de spirits van zijn voorouders gunstig te stemmen, een gebruik dat er voor zorgde dat zijn koningschap en zijn gezag als staatshoofd legitimeerde. Als hij de offers had afgeschaft, was het geweest alsof hij zelf de poten van onder zijn troon had weggezaagd ...
In het verslag dat Richard Burton over zijn reis naar Dahomey schreef, had hij het echter ook over het Vrouwenleger van Dahomey. Oorspronkelijk was het een koninklijke garde, maar die ontwikkelde zich tot een echt eliteleger van zesduizend soldaten, meedogenloze krijgsters die nergens voor terug deinsden. Het vrouwenleger van Dahomey was niet gewoon mooi om naar te kijken: het was het een leger dat zich kon meten met welk toenmalig leger van mannelijke elitesoldaten van welke kolonisator dan ook.
De Fransen, die half Afrika wisten te koloniseren, beten zich bijna de tanden stuk op Dahomey. Seh Dong Hong Beh (‘Gods ware woord’ in de lokale taal van de Fon) was rond 1850 een roemruchte aanvoerster van de Mino (zoals de vrouwen van het vrouwenleger van Dahomey werden genoemd) die door de Fransen hartgrondig werd vervloekt. Met de opbrengsten van de slavenhandel kocht Dahomey in Europa geweren om het vrouwenleger mee te bewapenen. Zo konden Seh Dong Hong Beh en haar krijgsters de Fransen buiten houden en Dahomey zelfs uitbreiden. Het leverde hen het ontzag op van de Franse militairen die keer op keer werden verslagen door niets ontziende moordmachines, die brullend en zwaaiend met machetes en geweren dood en verderf zaaiden bij de Franse troepen, slechts gekleed in een blauwe lendendoek en met bloot bovenlichaam, een leren riem met patroontas om de heupen en een rode fez met adelaarsveer op het hoofd. Zoiets exotisch hadden die Franse soldaten nog nooit gezien - vrouwen werden geacht delicaat en kwetsbaar te zijn - en het was waarschijnlijk meteen ook het laatste dat ze zagen :-). Het was pas nadat Frankrijk massaal moderne troepen met artillerie, cavalerie, marine-infanterie en het kruim van het Vreemdelingenlegioen op het vrouwenleger los liet, dat het in 1892 werd verslagen.
Hoeveel van de vrouwelijke krijgsters het leven lieten is niet bekend, maar de overlevenden hadden een bijna halfgoddelijke status, òòk bij de mannen van het Vreemdelingenlegioen die nochthans zelf ook niet bekend staan als doetjes. Die overlevenden hielden het overigens nog jaren vol met succesvolle guerilla-aanvallen, tot zelfs in de jaren veertig van de vorige eeuw! De allerlaatste overlevende van het vrouwenleger overleed in 1979. Dat is helemaal niet zo lang geleden, voor iets dat bijna klinkt als een mythologisch verhaal. Zo zijn we terug bij af: ondanks hun bijna bovenmenselijke status en reputatie worden de vrouwelijke strijders van het vrouwenleger van Dahomey nooit in de openbare miliraire geschiedenis genoemd. Ze zijn hoogstens een kleine, vergeten historische voetnoot. Een goed verhaal, zoals dat van de Griekse amazones.
Bronnen:
- Interne Keuken, uitzending op Radio 1 over Richard Burton, http://www.radio1.be/programmas/interne-keuken/sir-richard-burton
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Ahosi
- http://www.isgeschiedenis.nl/archiefstukken/geemancipeerd-of-geexploiteerd/
- http://www.trouw.nl/tr/nl/4324/Nieuws/article/detail/1717991/2005/05/31/Meedogenloze-moordmachines.dhtml
- https://commons.wikimedia.org/wiki/File:COLLECTIE_TROPENMUSEUM_Groepsportret_van_de_zogenaamde_%27Amazones_uit_Dahomey%27_tijdens_hun_verblijf_in_Parijs_TMnr_60038362.jpg
Reacties