De paardjes van Frö
Eén van de meest typische souvenirs van Zweden zijn de kleine rode houten paardjes die kunstig zijn beschilderd met bloemen. De Dala paardjes waren vroeger vooral kinderspeelgoed maar nu zijn ze het symbool van Dalarna en zelfs van heel Zweden. Ik weet dat het waarschijnlijk één van de grootste toeristenvallen van Zweden is, maar omdat we nog tijd over hebben en niet al te ver uit de buurt zijn, beslissen we om toch een kijkje te gaan nemen in Nusnäs, de thuisbasis van de beroemde houten paardjes. De productie van de paardjes begon waarschijnlijk in Bergkarlås, een dorpje in de buurt van Nusnäs. De streek was bekend omwille van zijn meubelmakerij en klokkenmakerij. Waarschijnlijk werden de restjes hout gebruikt voor het snijden van de eerste paardjes. De vroegste referentie naar de houten paardjes als verkoopsproduct dateert al van 1623! Die eerste paardjes waren overigens nog niet beschilderd. Het gebruik om ze te beschilderen dateert pas van de 19de eeuw.
Paarden hebben altijd een speciale status gehad en dat was in oude tijden nog meer het geval dan nu. Niet alleen zijn het trouwe compagnons, ze waren ook een belangrijk hulpmiddel bij het harde leven op het platteland. En hard was het leven in dit deel van Zweden alleszins! Paarden staan voor kracht en overlevingsdrang. Voor de vikingen waren het heilige dieren. Er wordt gezegd dat de paardjes een symbool zijn voor Odins paard Sleipnir, maar ze hebben natuurlijk geen acht benen. Misschien zijn de houten paardjes oorspronkelijk wel een afbeelding van Frejfaxe, het paard van de vruchtbaarheidsgod Frö of Frej. Hij is één van de Asen, de eerste goden uit de noordse mythologie, en de broer van Freya. Over zijn paard worden verschillende vruchtbaarheidsverhalen verteld ... Bij de vikingen worden paarden in verband gebracht met vruchtbaarheid, dus het is wel een leuke gedachte :-) Het is niet voor niets dat de kerk hier het “aanbidden van onreine dieren als paarden” verbood... Er is bijvoorbeeld ook sprake van een Zweeds heksenproces waarbij verteld werd dat de heksen in kwestie de houten paardjes gebruikten om melk te stelen van hun buren. De paardjes in kwestie zouden ze van de duivel zelf gekregen hebben. De paardjes verdwenen dus gaandeweg overal in Zweden behalve in het noorden van Dalarna, waar ze tot de dag van vandaag worden gemaakt.
Als we doorheen Nusnäs rijden, zien we verschillende pijlen met een rood houten paard, maar we weten dat we aangekomen zijn als we een vijftal auto’s zien met een Nederlandse nummerplaat en een grote bus Zweedse gepensioneerden. Het mag dan al bijna laagseizoen zijn hier in Zweden, maar daar is hier niks van te merken. We hebben nog nooit zoveel toeristen bij elkaar gezien tijdens onze tocht doorheen Zweden! De houten paardjes worden toch nog steeds met de hand geproduceerd. De twee gekendste fabriekjes zijn die van Grannas A Olsson en Nils OIlsson. De paardjesprodctie blijkt een familiebusiness. Ik vroeg me af hoe het was om van kindsaf al te weten dat je je hele leven paardjes zou schilderen of snijden ... Ik rilde. Waarschijnlijk wilden de jongeren van de familie hier zo snel mogelij weg om hun geluk te gaan beproeven in Stockholm ofzo.
We lopen eerst dat van Grannas Olson binnen, waar de kinderen zich een houten paardje mogen uitkiezen uit de ramsjtbak. De paardjes waar een foutje aan zit worden ongeschilderd verkocht voor een fractie van de prijs van een beschilderd paardje. Maar het is pas als we de workshop van Nils Ollson binnenlopen dat we echt kunnen zien hoe de paardjes worden gemaakt. Dit mag dan al een toeristenval zijn (de “butik” is even groot als de rest van het fabriekje samen), we mogen wel overal binnenlopen en kijken terwijl de paardjes worden gemaakt. Eerst worden dikke houten planken in blokken gezaagd en wordt de omtrek van de paardjes op de blokken getekend. Die worden uitgezaagd en vervolgens verder gezaagd en geveild tot ze hun typische vorm hebben. Daarna gaan ze in een verfbad. Als ze terug droog zijn, worden ze afgeschuurd en indien nodig verder afgewerkt met een soort van primerpasta die ze mooi egaal maakt. Daarna pas krijgen ze hun finale kleur. Traditioneel is dat knalrood, maar ook de witte, zwarte, blauwe of gele paardjes doen het goed. Bedrijven bestellen ze voor speciale gelegenheden ook in hun eigen specifieke kleuren (jammer dat die knalgroene en knaloranje paardjes niet in de shop stonden!). En dan worden ze natuurlijk beschilderd. Het was fascinerend om te zien hoe snel die oma met haar typische schort zo’n paardje van die typische sierlijke en kleurrijke krullen en bloemen had voorzien! Wie dat wou kon zijn eigen paardje beschilderen en ik sprak met Kaat en Dries af dat we dat thuis ook zouden doen met de onbeschilderde paardjes die we hadden gekocht.
Nadat ik toch een paardje heb gekocht voor op mijn altaartje en mijn liefste er een mooi babyroze heeft uitgezocht voor de verjaardag van zijn petekindje, mogen de kinderen buiten een ritje maken op één van de uit de kluiten gewassen exemplaren die voor het fabriekje staan. De toeristenval is dichtgeklapt maar voor één keer vind ik dat niet erg.
Paarden hebben altijd een speciale status gehad en dat was in oude tijden nog meer het geval dan nu. Niet alleen zijn het trouwe compagnons, ze waren ook een belangrijk hulpmiddel bij het harde leven op het platteland. En hard was het leven in dit deel van Zweden alleszins! Paarden staan voor kracht en overlevingsdrang. Voor de vikingen waren het heilige dieren. Er wordt gezegd dat de paardjes een symbool zijn voor Odins paard Sleipnir, maar ze hebben natuurlijk geen acht benen. Misschien zijn de houten paardjes oorspronkelijk wel een afbeelding van Frejfaxe, het paard van de vruchtbaarheidsgod Frö of Frej. Hij is één van de Asen, de eerste goden uit de noordse mythologie, en de broer van Freya. Over zijn paard worden verschillende vruchtbaarheidsverhalen verteld ... Bij de vikingen worden paarden in verband gebracht met vruchtbaarheid, dus het is wel een leuke gedachte :-) Het is niet voor niets dat de kerk hier het “aanbidden van onreine dieren als paarden” verbood... Er is bijvoorbeeld ook sprake van een Zweeds heksenproces waarbij verteld werd dat de heksen in kwestie de houten paardjes gebruikten om melk te stelen van hun buren. De paardjes in kwestie zouden ze van de duivel zelf gekregen hebben. De paardjes verdwenen dus gaandeweg overal in Zweden behalve in het noorden van Dalarna, waar ze tot de dag van vandaag worden gemaakt.
Als we doorheen Nusnäs rijden, zien we verschillende pijlen met een rood houten paard, maar we weten dat we aangekomen zijn als we een vijftal auto’s zien met een Nederlandse nummerplaat en een grote bus Zweedse gepensioneerden. Het mag dan al bijna laagseizoen zijn hier in Zweden, maar daar is hier niks van te merken. We hebben nog nooit zoveel toeristen bij elkaar gezien tijdens onze tocht doorheen Zweden! De houten paardjes worden toch nog steeds met de hand geproduceerd. De twee gekendste fabriekjes zijn die van Grannas A Olsson en Nils OIlsson. De paardjesprodctie blijkt een familiebusiness. Ik vroeg me af hoe het was om van kindsaf al te weten dat je je hele leven paardjes zou schilderen of snijden ... Ik rilde. Waarschijnlijk wilden de jongeren van de familie hier zo snel mogelij weg om hun geluk te gaan beproeven in Stockholm ofzo.
We lopen eerst dat van Grannas Olson binnen, waar de kinderen zich een houten paardje mogen uitkiezen uit de ramsjtbak. De paardjes waar een foutje aan zit worden ongeschilderd verkocht voor een fractie van de prijs van een beschilderd paardje. Maar het is pas als we de workshop van Nils Ollson binnenlopen dat we echt kunnen zien hoe de paardjes worden gemaakt. Dit mag dan al een toeristenval zijn (de “butik” is even groot als de rest van het fabriekje samen), we mogen wel overal binnenlopen en kijken terwijl de paardjes worden gemaakt. Eerst worden dikke houten planken in blokken gezaagd en wordt de omtrek van de paardjes op de blokken getekend. Die worden uitgezaagd en vervolgens verder gezaagd en geveild tot ze hun typische vorm hebben. Daarna gaan ze in een verfbad. Als ze terug droog zijn, worden ze afgeschuurd en indien nodig verder afgewerkt met een soort van primerpasta die ze mooi egaal maakt. Daarna pas krijgen ze hun finale kleur. Traditioneel is dat knalrood, maar ook de witte, zwarte, blauwe of gele paardjes doen het goed. Bedrijven bestellen ze voor speciale gelegenheden ook in hun eigen specifieke kleuren (jammer dat die knalgroene en knaloranje paardjes niet in de shop stonden!). En dan worden ze natuurlijk beschilderd. Het was fascinerend om te zien hoe snel die oma met haar typische schort zo’n paardje van die typische sierlijke en kleurrijke krullen en bloemen had voorzien! Wie dat wou kon zijn eigen paardje beschilderen en ik sprak met Kaat en Dries af dat we dat thuis ook zouden doen met de onbeschilderde paardjes die we hadden gekocht.
Nadat ik toch een paardje heb gekocht voor op mijn altaartje en mijn liefste er een mooi babyroze heeft uitgezocht voor de verjaardag van zijn petekindje, mogen de kinderen buiten een ritje maken op één van de uit de kluiten gewassen exemplaren die voor het fabriekje staan. De toeristenval is dichtgeklapt maar voor één keer vind ik dat niet erg.
Reacties