Op zoek naar Vrouw Holle

In De Standaard van dit weekend stond een interessant artikel over het Germaanse religieuze erfgoed. Wij denken bij heidense heilige plekken meteen aan Stonehenge of Newgrange. Wie zich begeeft op andere paden dan de voorgestippelde katholieke, heeft immers een meer dan grote kans om uit te komen bij de Ierse mythologie. Dat is eigenlijk best raar omdat wij hier in Vlaanderen historisch niks hebben met de Ieren. Vlaanderen ligt op een tweespalt tussen de Gallo-Romeinse cultuur (de oudere Keltische vermengde zich op het continent zeer succesvol met de Romeinse) en de Germaanse. Noch van de Keltische, noch van de Germaanse religie is veel bewaard gebleven. Al wat we weten komt eigenlijk zo goed als uit Romeinse geschriften, aangezien geen van beide volkeren aan geschiedschrijving deed, en de Romeinen met hun Latijns schrift daarin uitblonken. De Germanen haalden in onze contreien uiteindelijk de overhand. Logischerwijze zou je dus verwachten dat alternatieve religies eerder zouden aansluiten bij dat lokale Germaanse tradities. Toch is dat niet het geval. Dat komt omdat alternatieve godsdiensten zoals Wicca eigenlijk pas uitgevonden zijn in de jaren veertig, ook al claimen ze veel oudere bronnen, en in die jaren hing rond het hele Germaanse idee een ranzig geurtje.

Dat komt door de aantrekkingskracht die de voorchristelijke symboliek in de 19de eeuw had op Duitse romantici, zoals de beroemde schilder Caspar David Friedrich met zijn woeste natuurschilderijen, of Jacob Grimm in zijn werk Deutsche Mythologie. De gebroeders Grimm verzamelden volksverhalen van geïsoleerd levende boeren. Volgens hen hadden Vrouw Holle, Wodan en andere Germaanse mythologische figuren het christendom overleefd via die mondelinge overlevering van verhalen. Holle of Holda is een Germaanse godin, maar we kennen haar allemaal als die lieve oma die het doet sneeuwen als ze haar kussens opschudt ...

Die Duitse romantiek beïnvloedde de nazi's, die in die oude heidense religie een manier zagen om het christendom te vervangen. Adolf Hitler hield van romantische schilderijen met heidense thema's. Heinrich Himmler was in de jaren dertig de beheerder van de Externsteine, een groep van veertig meter hoge rotsen in een vijver, die abrupt oprijzen uit het landschap en een voorchristelijke betekenis hebben.

Externsteine, Teutoburgerwoud, Detmold, Duitsland

Het Germaanse heidendom, Asatru, worstelt tot op de dag van vandaag met dat duistere randje. Asatru verenigingen als Werkgroep Traditie haasten zich om te verduidelijken dat ze absoluut niets te maken hebben met die verheerlijking van het Herrenvolk. Zij bezoeken gewoon plaatsen in de natuur met een voorchristelijke betekenis, zoals die Externsteine, om contact te leggen met de goden en geesten van hier.

De meeste Asatru aanhangers focussen zich sterk op de natuur van hun eigen Heimat, zoals de wouden en rotsen, die in de Germaanse mythologie een grote rol spelen. Zij geloven in de aanwezigheid van Germaanse goden en geesten in de lokale natuur. Als natuurliefhebber kun je in Duitsland bijvoorbeeld een glimp van vrouw Holle en haar gemaal Wodan opvangen in een van de kleine snippertjes eeuwenoud Germaans woud vol heilige eiken die in Duitsland nog te vinden zijn. Gewoon zitten en eerbiedig luisteren. Dan hoor je de vogels zingen, neem je de sfeer op van het woud. Dàn pas kan je vrouw Holle door de bomen zien ...