Over vliegende rendieren en champignons
Toen ik - als goede company manager :-) - de goed heilig man mandarijnen en chocolade in de schoenen van onze artiesten liet droppen begin december, keek het gros van onze artiesten een beetje verbaasd naar al dat lekkers. Van Sinterklaas hadden ze nog nooit gehoord, van Santa Claus daarentegen des te meer. Deze "neef" van onze Sinterklaas stamt rechtstreeks af van zijn oom uit de Lage Landen - Nederlandse kolonisten brachten hem mee naar Amerika - maar net als zijn illustere Europese neef blijkt hij toch een iets minder christelijke achtergrond te hebben dan de meeste mensen denken. Misschien maar goed dat ze dat in het ultraconservatieve hyperchristelijke Amerika niet door schijnen te hebben, ze hadden er meteen kerstmis afgeschaft :-)
De band tussen Sinterklaas/de kerstman en Wodan is al vaker uitgespit, maar wat over deze sjamanistische insteek? De meeste mensen zien kerstmis nog steeds als een christelijk feest, maar de meeste symbolen voor kerstmis stammen uit de sjamanistische tradities uit het voorchristelijke Noord-Europa.
De kerstman en Sinterklaas dragen allebei knalrode pakjes met witte accenten. Dat is nu net de kleur van de Amanita Muscaria of vliegenzwam, die je vaak in dennenbossen tegenkomt. Iedereen kent de vliegenzwam. Het prototype van het kabouterhuisje wordt in verband gebracht met magie, elfen en kabouters en duikt dan ook steevast op in sprookjesboeken. Die band met de "andere wereld" heeft hij echter niet zomaar. DE vliegenzwam heeft een stevige hallucinogene werking en werd daarom gebruikt door prechristelijke volkeren tijdens hun rituelen. In het Noord-Europa van voor Christus werd de vliegenzwam beschouwd als een "heilige zwam". De meeste elementen die we met kerstmis in verband brengen - de kerstman, kerstbomen, vliegende rendieren en het geven van cadeautjes - zijn eigenlijk af te leiden van oeroude tradities rond het vieren van de oogst en het gebruik van deze champignon.
O denneboom, o denneboom
Onze traditionele kerstboom verwijst rechtstreeks naar het wereldbeeld van oude nomadische volkeren (waaronder ook de huidige Lappen in Finland en sommige stammen die nog steeds nomadisch leven in de steppen van centraal Rusland). Zij geloven in de idee van de Wereldboom. De Wereldboom was een soort van kosmische as waar alle verschillende werelden op waren geënt. De wortels van de Wereldboom strekten zich diep uit naar de onderwereld, de stam werd gezien als een soort van "middenaarde", de reële wereld, en zijn takken gingen hoog naar boven, naar de Hemel (in de metafysische zin van het woord).
Wij hangen rode kerstballen in onze kerstbomen. We weten het misschien niet meer, maar dit verwijst rechtstreeks naar de vliegenzwammen die rond de dennen groeien. De vliegenzwam groeit immers niet gelijk waar. Je vindt hem meestal onder wintergroene bomen zoals dennen. De knalrode ronde paddestoelhoeden die we zien groeien uit het mycelium van de zwam, dat ondergronds in symbiose leeft met de wortels van de boom, werden door oude volkeren beschouwd als de vruchten van de boom.
De poolster werd eveneens beschouwd als heilig. Alle andere sterren draaiden immers rond dit ene vaste punt. De poolster werd in verband gebracht met de Wereldboom en de centrale as van het universum. De top van de Wereldboom reikte tot aan de poolster en de geest van de sjamaan moest deze metaforische boom helemaal tot aan de top beklimmen om in de wereld van de goden te komen. Dat is de reden waarom wij nog steeds een grote ster boven op onze kerstboom zetten. Het is ook de reden waarom de Kerstman op de noordpool woont.
Oude volkeren waren ook verbaasd hoe de dennen hun precieuze vruchten - de vliegenzwammen rond hun stam - uit de aarde konden laten ontspruiten zonder zichtbaar zaad. Ze beschouwden dit als een soort van "onbevlekte ontvangenis" die het resultaat moest zijn van de bevruchting van de boom door de ochtenddauw, het "zaad van de goden". Als wij nog steeds zilveren slingers en lintjes in onze kerstboom hangen, dan is dat om dit goddelijke zaad te symboliseren!
Rudolph the rednosed reindeer
De actieve ingrediënten van de vliegenzwam worden niet opgenomen in ons lichaam en blijven dus achter in de urine. Het is zelfs veiliger om urine te drinken van iemand die vliegenzwammen heeft gegeten dan de zwam zelf te eten, aangezien veel van de toxische stoffen in de zwam door de spijsvertering worden afgebroken. Oude volkeren dronken elkaars urine om de effecten van de zwam maximaal te kunnen beleven, zonder de nadelen te hebben van het gif van de paddestoel. De effecten van de zwam blijven ook lange tijd actief en daarom werd de paddestoelenurine verschillende keren gerecycleerd, zelfs na zes keer opnieuw drinken en uitplassen bleken ze nog te werken. De Engelse uitdrukking "to get pissed" (dronken worden) zou volgens sommige wetenschappers van dit gebruik af te leiden zijn, omdat het drinken van urine duizenden jaren voor het drinken van alcohol in zwang zou zijn geweest (al kan ik mij dat heel moeilijk voorstellen).
Rendieren zijn nog steeds de heilige dieren van semi-nomadische stammen zoals de Lappen. De rendieren geven hen niet alleen hun vlees maar ook beschutting, kleding en andere nuttige dingen. Rendieren blijken ook een voorliefde te hebben voor de vliegenzwam. Geloof het of niet, maar de dieren zoeken ze speciaal op en worden dan helemaal wild onder de invloed van de hallucinogenen in de zwam. De urine van zo'n trippend rendier werd geconsumeerd voor zijn psychedelische effecten. Maar het omgekeerde gebeurt ook: rendieren drinken graag urine van mensen, zeker als die vliegenzwammen hebben gegeten. Sommige Lappen dragen een drinkzak met daarin hun eigen opgevangen urine, die ze gebruiken om uitgebroken of afgedwaalde rendieren opnieuw bij de kudde te lokken.
Een van de effecten van de vliegenzwam is het gevoel dat afmetingen niet meer kloppen en het gevoel dat je aan het vliegen bent. Dat gevoel van te vliegen is misschien de achtergrond van de legende van de vliegende rendieren die de kerstman op zijn reis vergezellen. De verhalen van sjamanistische reizen vertellen inderdaad over gevleugelde rendieren die de sjamaan op hun rug meenemen naar de hoogste top van de Wereldboom.
Ho ho ho
Ook al is de kerstman grotendeels een uitvindsel van de marketingafdeling van Coca-Cola, toch lijken zijn uiterlijk, kledij en compagnons, en ook wat hij doet, te wijzen op een reincarnatie van deze oude paddestoelenverzamelende sjamanen. Een van de bijkomende effecten van het eten van vliegenzwammen is dat je er verhit gaat uitzien: je kaken krijgen als het ware een rode gloed. De rode kaken en neus van de kerstman hebben net dezelfde rode kleur. Zelfs zijn gulle "ho ho ho!" lijkt op de euforische bulderlach van iemand die zich net te buiten is gegaan aan magische paddestoelen. De kerstman ziet er ook uit als een paddestoelenverzamelaar. De sjamanen die de magische paddestoelen gingen oogsten, kleedden zich ongeveer zoals de kerstman. Ze droegen rode vesten, afgezet met wit bont, en dikke zwarte laarzen.
Deze mensen leefden en leven soms nog steeds in een "yurt", een soort van hut gemaakt van berkentwijgen en rendierhuiden. Zo'n yurt lijkt wel een beetje op een tipi, met een centraal rookgat vanboven. Doorheen het rookgat werd een stok gestoken om de sjamanistische reis onder invloed van paddestoelen te symboliseren. Het rookgat was het portaal langs waar de geest van de sjamaan onze fysieke wereld kon verlaten. Het centrale rookgat werd echter ook dikwijls gebruikt als de gewone ingang tot de yurt. Nadat ze terugkwamen van hun paddestoelenjacht, kwamen de sjamanen als het ware door de schouw naar beneden met op hun rug een zak vol paddestoelen ... In landen waar de kerstman komt in plaats van Sinterklaas is het nog steeds de gewoonte om de open haard waar de kerstman door naar beneden komt te versieren met snoepjes, popcorn of slingers. Deze traditie is een echo uit een ver verleden. De sjamaan en zijn groep hingen de paddestoelen rond het vuur te drogen. Eens de vliegenzwammen geoogst zijn, moeten ze worden gedroogd. Het drogen vermindert de giftigheid van de paddestoel, maar versterkt het effect ervan.
De kerstman reist in een magische slee die hem in één nacht rond de wereld brengt. Deze slee is dezelfde als de "hemelse wagen" die werd gebruikt door de goden waar de kerstman van afstamt. Die wagen van Odin, Thor en zelfs Osiris kan je zien in de nachtelijke hemel: het fameuze steelpannetje in het sterrenbeeld Grote Beer, dat rond de poolster cirkelt in een periode van vierentwintig uur ... Er zijn verschillende versies van het verhaal van de kerstman, waarin de slee meestal wordt getrokken door rendieren of paarden. De vliegenzwammen groeiden op de plekken waar speeksel en bloed van de afgematte dieren op de grond viel.
Sinterklaas en zijn neef
Sint Nicolaas is een legendarische figuur die geleefd zou hebben in de vierde eeuw na Christus. Zijn status steeg zienderogen en hij werd de schutsheilige van verschillende bevolkingsgroepen, waaronder rechters, pandjesbazen, misdadigers, handelslieden, zeelui, bakkers, reizigers, de armen en de kinderen.
Veel historici zijn van mening dat de figuur van Sint Nicolaas niet echt heeft bestaan maar een Christelijke versie was van oudere heidense goden. De legende van Sint-Nicolaas ontstond vooral uit de verhalen rond de Teutoonse god Hold Nickar, die door de Grieken werd vereerd als Poseidon. Deze machtige zeegod stond er voor bekend dat hij op midwinter doorheen de hemel raasde, zijn volgelingen en gelovigen onder hem zegenend met geluk en voordelen van allerlei aard. Toen de Katholieke Kerk het personage van Sint-Nicolaas creëerden namen ze zijn naam van "Nickar" en ze geven hem de titel van Poseidon, "de Zeeman". Er zijn duizenden kerken die naar Sint Nicolaas zijn vernoemd, veel daarvan zijn eigenlijk tempels van Poseidon en Hold Nickar. Toen de oude goden door de christelijke kerk werden gedemoniseerd, werd de naam van Hold Nickar overigens ook geassocieerd met de duivel: in het Engels wordt Satan ook "Old Nick" genoemd ... De lokale gebruiken werden overgenomen in de kerkelijke kalender om de nieuwe christelijke feestdagen aanvaardbaarder te maken voor nieuwe bekeerlingen. Voor die eerste christenen was de figuur van Sint Nicolaas een soort van supersjamaan die over hun eigen sjamanistische culturele gebruiken werd gekleefd. Veel beelden van Sint-Nicolaas uit die tijd tonen hem in rood en wit, of op een rode achtergrond met witte stippen, net als een vliegenzwam. Sint Nicolaas kreeg ook een aantal kwaliteiten mee van de legendarische Grootmoeder Befana uit Italië, die de kousen van de kinderen vulde met haar geschenken. Haar schrijn in Bari (Italië) werd een schrijn voor Sint Nicolaas.
Waar kerstmis echt voor staat
Door de oeroude achtergrond achter deze populaire feesten te begrijpen, begrijpen we ook beter de moderne wereld en onze plaats er in. Veel mensen klagen dat kerstmis en Sinterklaas niets anders zijn dan een commercieel feest, dat met dit ritueel van schenken eigenlijk alleen maar materialisme en hebberigheid worden gevierd. Eigenlijk wordt met kerstmis echter een geschenk van moeder aarde gevierd: de vruchtbare bovenkant van een magische champignon.
Ook al vind ik het geweldig om mijn kinderen te vertellen over Sinterklaas en zijn neef, de kerstman, toch kan het misschien ook zinvol zijn om terug te keren naar de sjamanistische achtergrond van een feest als kerstmis en de reis van de kerstman op zijn magische slee zelf te beleven, met of zonder de hulp van een paddestoel. Er zit zelfs een geweldig kerstgeschenk voor ons in: inzicht.
De band tussen Sinterklaas/de kerstman en Wodan is al vaker uitgespit, maar wat over deze sjamanistische insteek? De meeste mensen zien kerstmis nog steeds als een christelijk feest, maar de meeste symbolen voor kerstmis stammen uit de sjamanistische tradities uit het voorchristelijke Noord-Europa.
De kerstman en Sinterklaas dragen allebei knalrode pakjes met witte accenten. Dat is nu net de kleur van de Amanita Muscaria of vliegenzwam, die je vaak in dennenbossen tegenkomt. Iedereen kent de vliegenzwam. Het prototype van het kabouterhuisje wordt in verband gebracht met magie, elfen en kabouters en duikt dan ook steevast op in sprookjesboeken. Die band met de "andere wereld" heeft hij echter niet zomaar. DE vliegenzwam heeft een stevige hallucinogene werking en werd daarom gebruikt door prechristelijke volkeren tijdens hun rituelen. In het Noord-Europa van voor Christus werd de vliegenzwam beschouwd als een "heilige zwam". De meeste elementen die we met kerstmis in verband brengen - de kerstman, kerstbomen, vliegende rendieren en het geven van cadeautjes - zijn eigenlijk af te leiden van oeroude tradities rond het vieren van de oogst en het gebruik van deze champignon.O denneboom, o denneboom
Onze traditionele kerstboom verwijst rechtstreeks naar het wereldbeeld van oude nomadische volkeren (waaronder ook de huidige Lappen in Finland en sommige stammen die nog steeds nomadisch leven in de steppen van centraal Rusland). Zij geloven in de idee van de Wereldboom. De Wereldboom was een soort van kosmische as waar alle verschillende werelden op waren geënt. De wortels van de Wereldboom strekten zich diep uit naar de onderwereld, de stam werd gezien als een soort van "middenaarde", de reële wereld, en zijn takken gingen hoog naar boven, naar de Hemel (in de metafysische zin van het woord).
Wij hangen rode kerstballen in onze kerstbomen. We weten het misschien niet meer, maar dit verwijst rechtstreeks naar de vliegenzwammen die rond de dennen groeien. De vliegenzwam groeit immers niet gelijk waar. Je vindt hem meestal onder wintergroene bomen zoals dennen. De knalrode ronde paddestoelhoeden die we zien groeien uit het mycelium van de zwam, dat ondergronds in symbiose leeft met de wortels van de boom, werden door oude volkeren beschouwd als de vruchten van de boom.
De poolster werd eveneens beschouwd als heilig. Alle andere sterren draaiden immers rond dit ene vaste punt. De poolster werd in verband gebracht met de Wereldboom en de centrale as van het universum. De top van de Wereldboom reikte tot aan de poolster en de geest van de sjamaan moest deze metaforische boom helemaal tot aan de top beklimmen om in de wereld van de goden te komen. Dat is de reden waarom wij nog steeds een grote ster boven op onze kerstboom zetten. Het is ook de reden waarom de Kerstman op de noordpool woont.
Oude volkeren waren ook verbaasd hoe de dennen hun precieuze vruchten - de vliegenzwammen rond hun stam - uit de aarde konden laten ontspruiten zonder zichtbaar zaad. Ze beschouwden dit als een soort van "onbevlekte ontvangenis" die het resultaat moest zijn van de bevruchting van de boom door de ochtenddauw, het "zaad van de goden". Als wij nog steeds zilveren slingers en lintjes in onze kerstboom hangen, dan is dat om dit goddelijke zaad te symboliseren!
Rudolph the rednosed reindeer
De actieve ingrediënten van de vliegenzwam worden niet opgenomen in ons lichaam en blijven dus achter in de urine. Het is zelfs veiliger om urine te drinken van iemand die vliegenzwammen heeft gegeten dan de zwam zelf te eten, aangezien veel van de toxische stoffen in de zwam door de spijsvertering worden afgebroken. Oude volkeren dronken elkaars urine om de effecten van de zwam maximaal te kunnen beleven, zonder de nadelen te hebben van het gif van de paddestoel. De effecten van de zwam blijven ook lange tijd actief en daarom werd de paddestoelenurine verschillende keren gerecycleerd, zelfs na zes keer opnieuw drinken en uitplassen bleken ze nog te werken. De Engelse uitdrukking "to get pissed" (dronken worden) zou volgens sommige wetenschappers van dit gebruik af te leiden zijn, omdat het drinken van urine duizenden jaren voor het drinken van alcohol in zwang zou zijn geweest (al kan ik mij dat heel moeilijk voorstellen).
Rendieren zijn nog steeds de heilige dieren van semi-nomadische stammen zoals de Lappen. De rendieren geven hen niet alleen hun vlees maar ook beschutting, kleding en andere nuttige dingen. Rendieren blijken ook een voorliefde te hebben voor de vliegenzwam. Geloof het of niet, maar de dieren zoeken ze speciaal op en worden dan helemaal wild onder de invloed van de hallucinogenen in de zwam. De urine van zo'n trippend rendier werd geconsumeerd voor zijn psychedelische effecten. Maar het omgekeerde gebeurt ook: rendieren drinken graag urine van mensen, zeker als die vliegenzwammen hebben gegeten. Sommige Lappen dragen een drinkzak met daarin hun eigen opgevangen urine, die ze gebruiken om uitgebroken of afgedwaalde rendieren opnieuw bij de kudde te lokken.
Een van de effecten van de vliegenzwam is het gevoel dat afmetingen niet meer kloppen en het gevoel dat je aan het vliegen bent. Dat gevoel van te vliegen is misschien de achtergrond van de legende van de vliegende rendieren die de kerstman op zijn reis vergezellen. De verhalen van sjamanistische reizen vertellen inderdaad over gevleugelde rendieren die de sjamaan op hun rug meenemen naar de hoogste top van de Wereldboom.
Ho ho ho
Ook al is de kerstman grotendeels een uitvindsel van de marketingafdeling van Coca-Cola, toch lijken zijn uiterlijk, kledij en compagnons, en ook wat hij doet, te wijzen op een reincarnatie van deze oude paddestoelenverzamelende sjamanen. Een van de bijkomende effecten van het eten van vliegenzwammen is dat je er verhit gaat uitzien: je kaken krijgen als het ware een rode gloed. De rode kaken en neus van de kerstman hebben net dezelfde rode kleur. Zelfs zijn gulle "ho ho ho!" lijkt op de euforische bulderlach van iemand die zich net te buiten is gegaan aan magische paddestoelen. De kerstman ziet er ook uit als een paddestoelenverzamelaar. De sjamanen die de magische paddestoelen gingen oogsten, kleedden zich ongeveer zoals de kerstman. Ze droegen rode vesten, afgezet met wit bont, en dikke zwarte laarzen.
Deze mensen leefden en leven soms nog steeds in een "yurt", een soort van hut gemaakt van berkentwijgen en rendierhuiden. Zo'n yurt lijkt wel een beetje op een tipi, met een centraal rookgat vanboven. Doorheen het rookgat werd een stok gestoken om de sjamanistische reis onder invloed van paddestoelen te symboliseren. Het rookgat was het portaal langs waar de geest van de sjamaan onze fysieke wereld kon verlaten. Het centrale rookgat werd echter ook dikwijls gebruikt als de gewone ingang tot de yurt. Nadat ze terugkwamen van hun paddestoelenjacht, kwamen de sjamanen als het ware door de schouw naar beneden met op hun rug een zak vol paddestoelen ... In landen waar de kerstman komt in plaats van Sinterklaas is het nog steeds de gewoonte om de open haard waar de kerstman door naar beneden komt te versieren met snoepjes, popcorn of slingers. Deze traditie is een echo uit een ver verleden. De sjamaan en zijn groep hingen de paddestoelen rond het vuur te drogen. Eens de vliegenzwammen geoogst zijn, moeten ze worden gedroogd. Het drogen vermindert de giftigheid van de paddestoel, maar versterkt het effect ervan.
De kerstman reist in een magische slee die hem in één nacht rond de wereld brengt. Deze slee is dezelfde als de "hemelse wagen" die werd gebruikt door de goden waar de kerstman van afstamt. Die wagen van Odin, Thor en zelfs Osiris kan je zien in de nachtelijke hemel: het fameuze steelpannetje in het sterrenbeeld Grote Beer, dat rond de poolster cirkelt in een periode van vierentwintig uur ... Er zijn verschillende versies van het verhaal van de kerstman, waarin de slee meestal wordt getrokken door rendieren of paarden. De vliegenzwammen groeiden op de plekken waar speeksel en bloed van de afgematte dieren op de grond viel.
Sinterklaas en zijn neef
Sint Nicolaas is een legendarische figuur die geleefd zou hebben in de vierde eeuw na Christus. Zijn status steeg zienderogen en hij werd de schutsheilige van verschillende bevolkingsgroepen, waaronder rechters, pandjesbazen, misdadigers, handelslieden, zeelui, bakkers, reizigers, de armen en de kinderen.
Veel historici zijn van mening dat de figuur van Sint Nicolaas niet echt heeft bestaan maar een Christelijke versie was van oudere heidense goden. De legende van Sint-Nicolaas ontstond vooral uit de verhalen rond de Teutoonse god Hold Nickar, die door de Grieken werd vereerd als Poseidon. Deze machtige zeegod stond er voor bekend dat hij op midwinter doorheen de hemel raasde, zijn volgelingen en gelovigen onder hem zegenend met geluk en voordelen van allerlei aard. Toen de Katholieke Kerk het personage van Sint-Nicolaas creëerden namen ze zijn naam van "Nickar" en ze geven hem de titel van Poseidon, "de Zeeman". Er zijn duizenden kerken die naar Sint Nicolaas zijn vernoemd, veel daarvan zijn eigenlijk tempels van Poseidon en Hold Nickar. Toen de oude goden door de christelijke kerk werden gedemoniseerd, werd de naam van Hold Nickar overigens ook geassocieerd met de duivel: in het Engels wordt Satan ook "Old Nick" genoemd ... De lokale gebruiken werden overgenomen in de kerkelijke kalender om de nieuwe christelijke feestdagen aanvaardbaarder te maken voor nieuwe bekeerlingen. Voor die eerste christenen was de figuur van Sint Nicolaas een soort van supersjamaan die over hun eigen sjamanistische culturele gebruiken werd gekleefd. Veel beelden van Sint-Nicolaas uit die tijd tonen hem in rood en wit, of op een rode achtergrond met witte stippen, net als een vliegenzwam. Sint Nicolaas kreeg ook een aantal kwaliteiten mee van de legendarische Grootmoeder Befana uit Italië, die de kousen van de kinderen vulde met haar geschenken. Haar schrijn in Bari (Italië) werd een schrijn voor Sint Nicolaas.
Waar kerstmis echt voor staat
Door de oeroude achtergrond achter deze populaire feesten te begrijpen, begrijpen we ook beter de moderne wereld en onze plaats er in. Veel mensen klagen dat kerstmis en Sinterklaas niets anders zijn dan een commercieel feest, dat met dit ritueel van schenken eigenlijk alleen maar materialisme en hebberigheid worden gevierd. Eigenlijk wordt met kerstmis echter een geschenk van moeder aarde gevierd: de vruchtbare bovenkant van een magische champignon.
Ook al vind ik het geweldig om mijn kinderen te vertellen over Sinterklaas en zijn neef, de kerstman, toch kan het misschien ook zinvol zijn om terug te keren naar de sjamanistische achtergrond van een feest als kerstmis en de reis van de kerstman op zijn magische slee zelf te beleven, met of zonder de hulp van een paddestoel. Er zit zelfs een geweldig kerstgeschenk voor ons in: inzicht.
Bronnen:
- dankjewel Brixton :-)
- http://www.joplinindependent.com/display_article.php/mambo1167330679
Reacties