De verschroeiende hitte van Pluto

De katten liggen als roadkill op de tegelvloer die fris aanvoelt onder mijn voeten. Het is puffen geblazen, zelfs met de deuren en vensters dicht. Hier in huis voelt het frisser, al is dat relatief: als ik op de thermometer kijk zie ik dat het hier binnen ook 28° warm is. Onder normale omstandigheden was dat al een warme zomer geweest. Nu voelt het als ik de voordeur opendoe om de post te  halen alsof er een baksteen op mijn lijf valt en ik doorheen een warme dikke gelei moet waden als ik naar de brievenbus loop. Het is buiten 36°, dat is ongeveer even warm als die zomervakantie in Italië, toen we puffend in de schaduw van de pijnbomen aan het zwembad lagen.

Bron: noodweer.be

In Italië is het nu waarschijnlijk naar onze normen onleefbaar, met temperaturen die richting 50° gaan. In heel Europa worden temperaturen opgetekend die vlotjes boven de 30° gaan. Na tien jaar klimmende temperaturen met dank aan de klimaatverandering wordt het waarschijnlijk opnieuw een warmterecord, maar hopelijk wel eentje dat niet te veel meer naar omhoog gaat. Het was alleszins nog nooit zo verschroeiend heet op een eerste julidag. De oorzaak van deze extreme hittegolf is een hogedrukgebied dat zorgt voor een zogenaamde “hittekoepel” boven de Middellandse Zee, die de warmte vasthoudt en versterkt. 

De Italianen hebben dat hogedrukgebied Pluto genoemd, naar de wachter van de vierde cirkel van de hel in Dantes Divina commedia. Maar Pluto is natuurlijk ook de Romeinse god van de onderwereld, de plaats waar de zielen van de overledenen heen gaan om de eeuwigheid door te brengen. In tegenstelling tot wat we nu denken over de onderwereld, was dat bestaan niet persé negatief. Dat is een misvatting die er pas in later tijden in geslopen is. Mensen konden best een goed leven hebben in de onderwereld, zelfs een leven vergelijkbaar met wat we als de hemel zouden beschouwen, al was er voor slechte mensen ook straf en lijden, de hel dus.

Orpheus zingt voor Pluto en Proserpina in de onderwereld (Jan Brueghel de Oude, 1594).

Het rijk van Pluto strekt zich uit onder de aarde, onder de wereld van de levende mensen. Oorspronkelijk was Pluto voor de Romeinen niet de god van de onderwereld maar Plutus, de god van onderaardse rijkdommen zoals goud en zilver. Zijn naam komt waarschijnlijk zelfs van het Griekse “ploutos” wat rijkdom betekent. Omdat zijn geschenken aan de mensen uit de mijnen kwamen, werd Pluto ook verantwoordelijk voor alles wat hier in onze fysieke wereld onder de grond zit. Later kwam daar het spirituele onderaardse – de onderwereld – bij. Pluto versmolt zo een beetje met de Griekse Hades, zodat het aspect van dat fysieke onderaardse – en de verwarring met Plouton, de Griekse god van de rijkdom – naar de achtergrond verdween. In Rome werd hij zo Dis Pater, de god van de onderwereld en de dood, en de liefhebbende echtgenoot van Proserpina, maar dat is eigenlijk gewoon een andere naam voor dezelfde god.

In Dante Allighieri’s klassieker beschrijft hij hoe hij afdaalt in de hel, lansgheen de negen cirkels van de hel. Elke cirkel wordt bewaakt door een wachter. Die van de vierde cirkel van de hel is Pluto. Maar het gaat hier niet om Pluto, de god van de onderwereld, maar om de vroegere Plutus, de godheid van de rijkdom in de klassieke mythologie. In de vierde cirkel van de hel worden volgens Dante de mensen gestraft die een afwijkende houding hebben tegenover materiële rijkdommen: de gierigaards (waaronder volgens Dante blijkbaar veel priesters, pausen en kardinalen :-)), mensen die rijkdom oppotten, maar ook de mensen die zomaar dingen verkwisten.

En zo zijn we aanbeland bij de hel, althans dat deel van de onderwereld waar het zo warm is dat je er niet wil blijven. Zo erg is het hier gelukkig nog niet en binnen een paar dagen wendt Pluto volgens de weervrouw zijn blik richting Oost-Europa. Dan mogen de Polen beginnen puffen.