Naïa la sorcière
Volgens onze gastvrouw Donna is Rochefort-en-Terre in het Bretoense departement Morbihan één van de mooiste stadjes van Frankrijk. Nieuwsgierig als we zijn besluiten we om er zelf een kijkje te gaan nemen en ze heeft absoluut niet gelogen. Anton Pieck had hier zijn hart opgehaald! Met die kleine geplaveide straatjes en prachtige verweerde gevels uit natuursteen lijkt het wel of we rondlopen in de 18de eeuw, ware het niet voor de winkeltjes met Bretoens handwerk, handgemaakte zeep en crèmes, gebak en andere dingen waar toeristen gek op zijn.
Nadat we op het stadspleintje Kouign Amann gebakjes hadden gekocht, die typische lekkernij uit Bretagne, slenterden we door de smalle straatjes en genoten van de schoonheid van het stadje. Zoals in wel meer van de Middeleeuwse stadjes waar we de afgelopen week hadden rondgelopen kan je hier overal sieraden met halfedelstenen kopen, of gewoon de stenen zelf. En dus is hier ook een kristallenwinkel en zelfs een heuse heksenwinkel waar behalve snuisterijen ook ‘the real deal’ wordt verkocht. In de winkel met halfedelstenen hoor ik toevallig een gesprek tussen de eigenaresse van de winkel en twee heren op leeftijd die duidelijk geen toeristen zijn. Ze hebben het over het ene of het andere pagan evenement dat binnenkort zou plaatsvinden.
Dat komt allemaal door Naïa, de heks van Rochefort-en-Terre die een heuse BF - een Bekende Française - is geworden sinds de schrijver Charles Géniaux in 1899 een stuk over haar publiceerde in het Britse magazine Wide World Magazine. Ze heeft zelfs haar eigen pagina op Wikipedia! Géniaux werd geboren in Rennes in 1870 en had langs moederskant familie in Morbihan. Hij kwam er regelmatig. Toen hij een jaar of twintig was, begon hij bezoekjes te brengen aan de regio: Rochefort-en-Terre, Muzillac, Josselin, Billiers... Hij was zeer geïnteresseerd in de volkstradities, in de kleine mensen, die hij met een bijna antropologisch oog bekeek. Hij schreef artikels over wat hij zag en trok foto’s om zijn artikels te illustreren, over de mensen die hij ontmoette, ambachtslieden, vissers, bedelaars, enz. ... En dus ook over “de heks van Rochefort”.
Aan het eind van de 19e eeuw trok Rochefort een publiek van kunstenaars en schilders aan, vooral Engelse en Amerikaanse, kringen waarin Géniaux zich ook graag ophield. Terwijl hij in Rochefort-en-Terre verbleef raakte hij gefascineerd door de mysterieuze vrouw die in de ruines van het kasteel van Rochefort-en-Terre scheen te wonen. Hij zocht haar op en trok foto’s van haar.
Toen hij over haar sprak met de mensen uit de streek vertelden die hem dat ze speciale krachten had. Zo kon ze met haar blote handen gloeiende kolen vastpakken zonder zich te verbranden, de toekomst voorspellen en op verschillende plekken tegelijk zijn. Niemand zag haar van de ene plek naar de andere gaan, eten of drinken. Ze leek te ontsnappen aan de wetten van de tijd, met altijd hetzelfde uiterlijk, dezelfde kleren, dezelfde leeftijd. Er werd gezegd dat ze goed opgeleid was: ze kon lezen en schrijven, wist alles van planten en was heel intelligent. Veel mensen kwamen haar raadplegen omwille van die gaven, maar meden haar verder. Ze had ook altijd een knobbelige stok bij waarvan de dorpsbewoners heilig overtuigd waren dat het een toverstok was. Ze moest dus wel een heks zijn! En zo werd Naïa een legende, gevreesd en gerespecteerd in de hele regio. Er werden zelfs postkaarten van haar gemaakt!
Of alles wat Géniaux in zijn artikel beweerde waar was, is nog te bezien. Naïa zou geboren zijn in het naburige Malansac in een familie met een brute vader. Hij noemde haar Naïa Kermadec, een heel Bretoense naam, maar uit onderzoek is gebleken dat er in die periode niemand met die naam in Rochefort gekend was. Géniaux heeft die dus waarschijnlijk gewoon uitgevonden om authentiek Bretoens te klinken. En waarschijnlijk heeft hij ook nog wel andere dingen een beetje overdreven. Hij was uiteindelijk romancier, geen journalist. Hij kreeg in 1917 zelfs de Grand Prix de l’Académie française.
Zo is er een theorie die zegt dat ze er helemaal niet Bretoens uitziet maar eerder als een Indiaanse. Haar huidskleur, de zwarte haren, de rechte kaaklijn zouden wijzen op een Apache afkomst. Huh? Het verhaal wordt al iets minder vergezocht als je hoort dat Naïa in 1898 verscheen in Rochefort-en-Terre, negen jaar na de eerste Europese tournee van het Wild West circus van Buffalo Bill. Het is geweten dat tijdens die tournee verschillende indianen het schip dat hen terug naar Amerika zou brengen niet hebben gehaald (zoals Nicholas Black Elk, de gekende medicijnman en leider van de Lakota). Naiä zou de dorpsbewoners gedurende vier jaren angst hebben aangejaagd, om begin van de jaren 1900 - 1920 zeggen sommigen, maar niemand weet het zeker - spoorloos te verdwijnen. De tweede “Wild West Show” van Buffalo Bill in Eurpa vond plaats in 1905 ...
Het is onmogelijk om vandaag de dag te achterhalen wat echt was en wat gewoon de fantasie van de schrijver. Dat Naïa echt heeft bestaan lijdt geen twijfel. De foto’s die Géniaux van haar trok zijn echt. En ook de ruines op de foto’s zijn geïdentificeerd, het zijn wel degelijk de ruines van het kasteel van Rochefort-en-Terre. Dat kasteel huisvest nu het Naïa Museum, genoemd naar haar beroemde ex-bewoonster. Op één van de foto’s van Géniaux zien we Naïa in de ruines van het kasteel, dat verwoest werd tijdens de Franse Revolutie, voor de resten van een imposante schouw. Die is er nog altijd. In 1907 kocht de Amerikaanse schilder Alfred Klots wat er nog over was van het landgoed en liet hij het landhuis in neogotische stijl heropbouwen, inclusief de schouw. Mede dankzij hem groeide het Rochefort-en-Tere uit tot de populaire ontmoetingsplaats voor kunstenaars en “artisans” die het vandaag nog steeds is.
Het kasteel werd in 2013 eigendom van de gemeente Rochefort-en-Terre en sinds 2015 herbergt het een museum gewijd aan de kunst van de verbeelding, het kindje van de kunstenaars Patrice “Pit” Hubert en zijn Belgische vrouw Emmanuelle Vanhouteghem, met een eigenzinnige collectie aan futuristische beeldhouwwerken en schilderijen van mythische droomwezens. Ze hadden een slechtere naam voor hun museum kunnen kiezen ...
Bronnen:
- https://www.stephanebatigne.com/critique/interview-de-stephane-batigne-traducteur-editeur-de-naia-sorciere-de-rochefort-terre/
- https://fr.wikipedia.org/wiki/Na%C3%AFa_la_sorci%C3%A8re
- https://www.naiamuseum.com/
Reacties