At the crossroads

De meisjes van de Amazones-coven hadden me gevraagd om hen te helpen bij de wijding van hun spiritkoord. Die eerste wijding van drie is een wijding op het kruispunt tussen de werelden, dat net achter onze eigen wereld ligt. Dat kruispunt is een neutrale plek, waar spirits van allerlei slag en van allerlei realms elkaar kunnen ontmoeten op neutraal terrein. En wij kunnen er ook heel gemakkelijk terecht. Je hoeft er niet eens je ogen voor te sluiten.

Wie op PaGE2016 de workshop van Arthur Billington heeft gevolgd, herinnert zich zeker de mythe rond de legendarische bluesmuzikant Robert Johnson, die zo geniaal was in zijn vak dat er wordt verteld dat hij op een kruispunt een pact sloot met de duivel. “At the crossroads” is trouwens de titel van de documentaire die op Netflix over deze geniale bluesman loopt.

Kruispunten zijn al sinds het begin der tijden en in zowat alle culturen betekenisvol, met magische eigenschappen, een ontmoetingsplek met de anderwereld. Op plaatsen waar wegen elkaar kruisen, kruist ook energie elkaar, zodat een kruispunt als vanzelf een plaats van verandering en krachtige magie wordt. Dat in die oude tijden het wegennetwerk niet te vergelijken was met nu, en afgelegen kruispunten dus ook al specialer waren dan nu, zal waarschijnlijk ook wel een rol gespeeld hebben. In het oude Griekenland geloofde men dat Hermes de baas was over de kruispunten met vier armen en Hekate over de kruispunten met drie armen. En uit het voorbeeld van Robert Johnson wist je al dat kruispunten ook in de Hoodoo een prominente rol spelen.

Volgens sommigen zijn kruispunten slechte plaatsen, waar geesten, vampieren en ander vies volk hun ding doen. De volksverhalen vertellen inderdaad over moordenaars, mensen die zelfmoord pleegden en mensen die niet waren gedoopt die begraven moesten worden aan een kruispunt (een gebruik dat over de plas pas in de 18de eeuw werd afgeschaft, geen wonder dat de mensen denken dat het spookt op kruispunten!), maar ook over het vinden van goud op kruispunten, het oproepen van spirits en demonen (de duivel!), offers die worden gebracht en zelfs necromantie.

Volgens de Germaanse folklore kan je op een kruispunt een spirit oproepen om te krijgen wat je het meest verlangt in ruil voor een offer of een wederdienst. Die spirit werd door de christelijke leer algauw de duivel en het brengen van een offer werd het verkopen van je onsterfelijke ziel ... Denk ook aan Faust, de tragedie van de Duitse schrijver Johann Wolfgang von Goethe en de bekendste bewerking van de 16e-eeuwse Faustlegende, waarin een geleerde zijn ziel aan Mefistofeles - de duivel - verkoopt voor jeugd en succes. Die transactie gebeurt uiteraard op een kruispunt. Nog volgens de Germaanse folklore is het op een kruispunt dat de heksen zich op Walpurgisnacht verzamelen voor een nacht vol demonisch en seksueel vermaak met de duivel.

Daar is iets van aan: kruispunten zijn inderdaad plaatsen die veelvuldig worden gebruikt in magische praktijken. Je kan er dingen begraven (de resten van magisch werk), offers of een smeekbede voor de spiritwereld achterlaten, of met spirits communiceren. Kaarsenmagie wordt in sommige tradities beoefend op een geïmproviseerd altaar op een kruispunt, en er zijn ook spells die specifiek met kruispunten werken o.a. voor het aanleren van nieuwe skills, om geliefden aan te trekken, om eigendom te verwerven of wijsheid te krijgen. Ze worden ook gebruikt in rituelen om blokkades op te heffen, overvloed en welvaart te brengen, de doden te eren, wensen te doen, richting te vinden of keuzes te maken. Kortom, ze zijn alomtegenwoordig.

Daar is een reden voor. Het zijn zogenaamde liminale plekken, plaatsen waar zich een overgang bevindt, ergens tussenin, noch het ene noch het andere. Op zulke plaatsen is de sluier tussen de werelden dikwijls dunner en is het dus gemakkelijker om contact te maken met de wereld achter onze wereld.

Als je bij het woord kruispunt denkt aan twee wegen die elkaar kruisen, dan gaat het woord in de magische betekenis veel verder dan dat. Een kruispunt kan evengoed de plaats zijn waar een weide overgaat in een bos, of het strand waar land en zee elkaar tegenkomen. Zelfs een deur is een kruispunt. In de magische betekenis van het woord is een kruispunt dus elke plaats waar twee verschillende omgevingen elkaar raken, de plaats precies tussen beide in, noch het ene noch het andere. Denk aan het voorbeeld van de deur: de deuropening zelf is niet binnen maar ook niet buiten. Maar dat is nog niet alles: kruispunten kunnen niet alleen plaatsen zijn, maar ook tijden! De overgang tussen dag en nacht, van het ene seizoen in het andere, van donkere maan naar nieuwe maan, enz. ... Allemaal heel krachtige tijdstippen. Dat is de kracht van het Kruispunt!

De magie die je op een kruispunt bedrijft kan dus tweeërlei zijn: magie waarbij je spirits oproept om hulp te vragen – denk aan Robert Johnson -, of magie waarbij je gebruik maakt van de liminale eigenschappen van de plek of tijd zelf.

Photo by Jordan McQueen on Unsplash

EEN BEETJE GESCHIEDENIS

Kruispunten komen dus al duizenden jaren voor in de mythes van culturen overal ter wereld, maar in Europa is het toch vooral de Grieks-Romeinse mythologie die er vol van staat.

Kruispunten mogen dan noch het ene noch het andere zijn, ze staan voor een keuze tussen het ene en het andere en dus voor het begin van iets. Denk aan ons voorbeeld van een deur: je begint aan je weg door door de deur te stappen. Omdat ze dus worden geassocieerd met een nieuw begin, werden beschermingsrituelen om reizigers te beschermen uitgevoerd op een kruispunt.

Veel van die beschermingsrituelen beriepen zich op Hekate, de Griekse godin die om een veelvoud van redenen wordt geassocieerd met kruispunten. Op veel kruispunten stonden zogenaamde hekataia, schrijnen voor Hekate, waar in de nacht van de nieuwe maan (een liminaal tijdstip tussen de maanfazen!) offers werden gebracht om bescherming tegen spirits af te smeken. Die schrijnen werden zelfs aan belangrijke stadspoorten en deuren geplaatst.

Niet alleen Hekate werd aangeroepen op kruispunten, ook Hermes, de Griekse god van de reizigers (en van verandering!), kreeg zijn deel. Ook voor hem werden schrijnen op kruispunten en aan poorten gezet om geluk en voorspoed te brengen, zogenaamde hermai in de vorm van een platte plaat met onderaan genitaliën (Hermes was oorspronkelijk een vruchtbaarheidsgod) en bovenaan zijn hoofd. Van hem wordt gezegd dat hij mensen helpt die op een figuurlijk kruispunt staan en die een transitie naar iets anders (moeten) doormaken.

De goden die op kruispunten worden aangeroepen zijn liminale goden. Denk aan goden die sterven en toch terugkomen (zoals bijvoorbeeld Baldr uit de Noorse mythologie, Quetzalcoatl, de gevederde slang van de Azteken of de Japanse god Izanami) en daarmee de grootste overgang van allemaal omzeilen, of goden die naar de onderwereld reizen (zoals de Romeinse Proserpina) en daarbij aansluitend vegetatiegoden (zoals bijvoorbeeld de Griekse Demeter, de uit bloemen gemaakte Blodeuwed uit de Welshe Mabinogion of de Azteekse god Xipe Totec) die de jaarlijkse cyclus van het sterven en terugkeren van de plantengroei verpersoonlijken. Liminale goden hebben op de ene of de andere manier geen probleem met drempels, poorten of doorgangen. Sterker nog, soms hebben ze er zelfs controle over. Grenzen en overgangen zijn in hun geval zeer rekbaar.

Behalve voor persoonlijke bescherming, gebruikten de Grieken en de Romeinen kruispunten ook om hun intrinsieke magische eigenschappen. De resten van rituelen om bijvoorbeeld huizen of tempels te zuiveren werden achtergelaten op een kruispunt. Die traditie leeft nog altijd voort. Sommige historici verklaren dit door te wijzen op het feit dat een kruispunt technisch gezien van niemand is – noch het ene, noch het andere – en dus een prima plek waren om afval achter te laten :-). Volgens Plato werd het naakte lichaam van iemand die zijn of haar vader of moeder had vermoord en vervolgens was geëxecuteerd naar een aangewezen kruispunt buiten de stad gebracht en gestenigd om de stad te zuiveren. Daarna werd het lijk over de grens van de stadstaat gegooid (nog een liminale plek). Over afval gesproken.

Behalve voor het storten van afval – nu ja – werden kruispunten gebruikt voor puur magische doeleinden. Wassen popjes, o.a. gebruikt voor liefdesbezweringen, werden achtergelaten op kruispunten. Wie een driehoekige steen of scherf op een kruispunt vond, er een bezwering op schreef en de steen oif scherf vervolgens weer op hetzelfde kruispunt begroef, had het oor van de spirits. Men was ervan overtuigd dat de spirits die huisden op het kruispunt de bezwering zouden uitvoeren. Zwangere vrouwen droegen een amulet met kruiden die groeiden op een kruispunt en begroeven er kikkers tegen kraamkoorts. Kruispunten waren ook plaatsen die met ziekten werden geassocieerd – omdat het plekken waren waar afval werd gestort – en dus was het een goed idee om de spirits van die kruispunten gunstig te stemmen.

Er was zelfs een Grieks-Romeins festival van de kruispunten, Compitalia, een feest om de Lares Compitales te eren, de spirits van het land van de kruispunten. Tijdens dat feest werden altaartjes opgericht op kruispunten en honingcakejes geofferd aan de spirits. Toen een orakel declameerde dat in plaats hiervan kinderhoofdjes geofferd moesten worden aan Manea, de Etruskisch-Romeinse godin van de doden en de onderwereld (maar ook van de kruispunten en andere liminale plekken) om de gezondheid en het welzijn van de families te garanderen, vond iemand gelukkig een alternatief: de “hoofdjes” van knoflook of papaver zouden ook acceptabel zijn. Brrrrr ….

Maar niet alleen de Grieken en de Romeinen beschouwden de kruispunten als magische plaatsen. In de middeleeuwse tekst De falsis deis ('over verkeerde goden') uit de 11de eeuw probeert Ælfric of Eynsham uitleg te geven over het heidense geloof van de Angelsaksen. Hij schrijft dat ze een god aanbidden - Mercurius of Odin - en dat ze hem eren en offers brengen op kruispunten. Volgens hem een duivels gebruik. Waarschijnlijk is het deze tekst die aan de basis ligt van het geloof dat de duivelzich ophoudt op kruispunten. Ook over de staande stenen die op kruispunten werden gezet om grenzen af te bakenen worden verhalen verteld. Het volksgeloof stelt dat de stenen er voor zorgen dat het kleine volkje, heksen, spirits of andere wezens onze wereld niet binnen kunnen als er op een liminale plek zoals een kruispunt zo’n steen staat.

HET KRUISPUNT IN JE HEDENDAAGSE MAGISCHE PRAKTIJK

Kruispunten zijn zo alomtegenwoordig in de oude tradities, mythen, folklore en volksgeloof, dat ze ook de dag van vandaag een belangrijke rol spelen in een heleboel magische tradities.

Kruispunten zijn nog steeds de plekken bij uitstek om de restanten van magisch werk achter te laten: restjes van kaarsen, asse, zelfs ritueel badwater. Denk aan het afval dat hier vroeger werd achtergelaten, dit is net zoiets. Die dingen achterlaten op een kruispunt wordt beschouwd als een neutrale manier om er vanaf te geraken.

We leven natuurlijk in andere tijden, waarin we niet zomaar vanalles in de natuur weggooien. Ook geen magisch afval. Als je dus dingen achterlaat, let er dan op dat ze natuurlijk zijn, gemakkelijk afbreekbaar, en niet zorgen voor extra vervuiling. Dat geldt trouwens voor alles wat je achterlaat in de natuur, dat is de evidentie zelve. Badwater met zeepresten en kaarsenstompjes zijn dus geen goed idee.

In de volksmagie wordt een kruispunt gezien als een liminale plaats waar je heen gaat om naar de anderwereld te reizen en te communiceren met spirits. Dit is de plek waar je heen gaat als je wil werken met lokale genii locii, de fae, enz. ... Ga zitten, sluit je ogen en zie het Kruispunt achter de wereld en de spirits die je er tegenkomt, waaronder waarschijnlijk ook de spirits waar je sowieso al mee werkt. Voilà, je bent vertrokken.

Ook als je ergens mee worstelt kan je hier terecht. Ga een wandelingetje doen en zoek een rustig kruispunt in je buurt waar je kan gaan zitten. Sluit je ogen, ga naar het Kruispunt achter de wereld en kijk waar dat je heen leidt.

Kruispunten - zowel plaatsen als tijdstippen - kan je op veel verschillende manieren betrekken in je magisch werk: om bescherming te zoeken, om te communiceren met de spirits, om offers te brengen aan goden en godinnen, om blokkades weg te werken, om je te ontdoen van de resten van magisch werk, om negativitiet te banishen, om doelen te stellen en beloftes te maken (met de spirits als getuigen), om advies te vragen, of gelijk welke andere creatieve manier die je nog kan bedenken om ze te gebruiken in je magisch werk :-)

Eén van de manieren om de energie van het kruispunt in je magisch werk te brengen, is door gebruik te maken van aarde van een kruispunt, zogenaamd “crossroads dirt”, naar analogie van het graveyard dirt uit de hoodoo. Je vindt tegenwoordig tig spells op het internet, en veel van wat je daar vindt komt uit Amerika. Daar is het - naast de volksmagie van de Appalachian grannies en de braucherei - vooral de hoodoo die van invloed is. En zo zijn we terug bij blueslegende Robert Johnson :-)

Kruispunt-“dirt” haal je best van een kruispunt met drie of vier armen dat ergens ligt op een plek waar niet veel volk langskomt, en niet in je eigen buurt of zelfs stad. Profiteer ervan als je eens naar een andere provincie moet rijden voor het een of het ander en neem er Google Maps bij om even een detourtje te maken :-)

Doe een beetje aarde van elke hoek van het kruispunt in een bokaal en meng die door elkaar. Vergeet zeker niet om te “betalen” voor de aarde die je meeneemt. De traditie vereist dat je iets achterlaat in de natuur als je er iets uit meeneemt (nadat je dat ook netjes hebt gevraagd), om de natuurspirits, de bomen, de faeries, enz. ... te bedanken. Uiteraard zijn dat dingen die niet vervuilen! Traditioneel worden op elke hoek van het kruispunt drie geldstukken achtergelaten, als bedankje voor de aarde, op de plek waar je je aarde opschept. Maar dat kan dus ook iets anders zijn. Denk bijvoorbeeld aan speciaal voor dit doel gemaakte offersteentjes.

Bronnen:

Zoeken in deze blog

Webmaidens Grimoire