De rode schoot (covenbijeenkomst)
Ik loop naar beneden, de trap af, naar de benedenwereld. Rechts van mij staan de graanhalmen te wuiven in de bries. Het graan is rijp en geel, klaar om geoogst te worden. Plots springt een eekhoorn op mijn rechterschouder. Het zal wel geen toeval zijn dat dat net mijn totemdier is, al ben ik verbaasd het diertje hier al tegen te komen want meestal moet ik daarvoor nog een niveau dieper in de benedenwereld zijn. Voor me uit vliegt een rood vogeltje, dat me de weg lijkt te wijzen. Dat ben ik ook al eens tegengekomen in een meditatie. Ik voel me net Sneeuwwitje :-) Aan de einder, aan de andere kant van het graanveld, staat een boom. Deze keer staat hij er in volle zomerblad, ook al is het in de bovenwereld bijna winter. Blijkbaar is dat onze bestemming want het vogeltje leidt me dwars doorheen het graan. Ik waad doorheen de wuivende halmen naar de boom. Daar blijf ik verrast staan. Achter de boom ligt een vrolijk geblokte picknickdeken op de grond en alles staat klaar voor een picknick. Ik zie wraps en cakejes en nog veel meer lekkers, maar mensen zie ik niet. Waar is iedereen? Ik kijk rond maar er is niemand te zien.
Aan de boom loopt een pad. Het lijkt op het pad langs het graanveld dat ik meestal neem. Ik wist helemaal niet dat dit pad hier was en ik vraag me af waar het naartoe leidt. Links leidt het gewoon door de graanvelden naar de horizon, rechts gaat het door nog meer graanvelden naar beneden. En overal is het graan rijp om geoogst te worden. Beneden zie ik een gebouwtje staan. De leitjes op het dak blinken in de zon. Het is een rond gebouw, als een cirkel getekend met een superdikke viltstift. Ik loop naar beneden langs het pad. Het gebouw staat op pootjes. Ik zie geen vensters of deuren en loop langs de kromming van de lemen muur. Dan zie ik de opening. Eigenlijk is het gebouw een soort van bolle C, met langs één kant een opening. Ik loop naar binnen. Aan de binnenzijde is het gebouw helemaal open. Er zijn geen muren. Het leitjesdak rust op houten dwarsbalken die bevestigd zijn aan palen die in de grond zijn gedreven. De houten vloer zweeft zo’n veertig centimeter boven de grond. Door de palen rondomrond lijkt het wel alsof het gebouwtje opgedeeld is in vakjes, als een fysiek jaarwiel, met één ontbrekend vak om een doorgang te laten naar de buitenwereld. Ik zie geïmproviseerde slaapplaatsen in de nissen en één nis is helemaal volgestouwd met houtblokken.
In het midden van de cirkel brandt een vuur. Rond het vuur zitten vrouwen. Ik tel er vier. Aan één kant zit een oud vrouwtje dat me met een tandenloze grijns aankijkt. Helemaal zonder tanden is ze niet, ik zie één tand in haar lachende mond. Ze geeft me een kom met een pollepel en gebaart dat ik met de lepel moet drinken. Voorzichtig breng ik de lepel naar mij mond. Dan lijkt het of mijn keel in brand staat. Nondedjuu, dat spul is straf! Het is alcohol en als je het mij vraagt sterk genoeg om dooie dingen in te bewaren. Ik hoest, de vrouwen rond het vuur proesten het uit en klappen met hun handen op hun blote dijbenen. Iets verderop zitten twee giechelende meisjes op de houten vloer, hun voeten op de grond. Aan de andere kant zit een vrouw die gewoon stilletjes voor zich uit kijkt. De pot wordt rondgegeven en iedereen neemt er om de beurt een slok van. Blijkbaar kunnen de andere vrouwen er veel beter tegen dan ik. Als de pot terug bij mij komt, ben ik voorzichtiger. Ik neem maar een slokje. Ik voel hoe de vloeistof zich een weg naar beneden brandt. De vrouwen lachen en vertellen, het is een gezellige boel. Ik denk dat iedereen een beetje aangeschoten is :-)
De vrouwen vertellen over hun mannen en hun sexleven. Ze zijn er heel complexloos over. Goesting is voor hen geen probleem. Ik vraag me af wat ik moet doen om meer op hen te lijken, om die goesting meer over mij hene te laten slaan i plaats van hem in te dijken. De oude vrouw grijnst, de twee meisjes kijken me besmuikt aan en lachen me uit achter hun handen. Alhoewel, ze lachen me niet echt uit, de pretlichtjes spatten uit hun ogen. “Misschien moeten wij meer aandacht aan hem besteden, dan word je vanzelf jaloers en wil je misschien meer moeite doen. Je bent veel te zeker van hem,” lacht één van de meisjes met een wulpse blik. Ik voel me helemaal niet bedreigd maar lach mee. Ik vraag aan de oude vrouw waarom de vrouw aan de andere kant van het vuur niet meedoet in de algemene vrolijkheid. De vrouw blijkt te rouwen, ze is nog maar net haar man kwijtgeraakt. Dat ontnuchtert me meteen. Misschien besef ik niet genoeg wat voor een parel mijn liefste is ...
Ik leun achterover en kijk omhoog naar de sterren, hoog boven het flakkerende vuur, en ik weet dat tegelijk met mij miljoenen vrouwen over de hele wereld naar de sterren kijken. De oude vrouw kijkt me aan. “Via de maan en de sterren zijn wij verbonden. Je bent nooit alleen. Wij zijn er altijd.”
---
VI. De rode schoot
1) Onze baarmoeder, onze vruchtbaarheid
Vrouwen worden geboren met een baarmoeder, of ze nu zwanger worden en een kind baren of niet. Alle vrouwen, vruchtbaar of onvruchtbaar, hetero of lesbisch, maagd, moeder of Crone, seksueel actief of celibaat… alle vrouwen hebben op één of andere manier een relatie met hun baarmoeder. Deze relatie krijgt gedurende het grootste deel van ons leven vorm door de maandelijkse cyclus van onze menstruatie. Deze maandelijkse bloedingen zijn een teken van de vruchtbaarheid van ons lichaam, van het potentieel van onze baarmoeder om nieuw leven voort te brengen. Sommige vrouwen kijken enorm tegen de dagen van hun menstruatie op. Ze worden geplaagd door PMS, hoofdpijn, pijnlijke krampen, veel bloedverlies, houden meer water vast, zijn prikkelbaar of kampen met stemmingschommelingen enz. Andere vrouwen hebben er dan weer amper last van.
Veel vrouwen beschouwen het voortbrengen van nieuw leven en het grootbrengen van hun kinderen als één van hun grootste verwezenlijkingen in het leven. Er zijn echter (gelukkig) ook nog tal van andere verwezenlijkingen die een vrouw kan voortbrengen in het leven: een carrière uitbouwen, de eigen creativiteit tot uitdrukking brengen, persoonlijke groei, zorgen voor anderen,… Dit is misschien niet hetzelfde als kinderen baren, maar zeker niet minder belangrijk. Wanneer vrouwen in en uit de vruchtbare periode in hun leven komen, bij het begin van de menstruatie en de menopauze, is het niet verwonderlijk dat dit een enorme emotionele en sociale impact heeft, evenals een hormonale en fysieke impact. Het zijn overgangen die met enorme veranderingen gepaard gaan en waarin we als vrouw af te rekenen krijgen met een stukje identiteitscrisis. We moeten onszelf voor een deel herdefiniëren, wat soms gepaard gaat met rouwen over wat we zijn kwijtgeraakt, het verwelkomen van nieuwe mogelijkheden en het aanvaarden of vieren van wat er is.
Van alle thema’s is dit thema van de baarmoeder wellicht ook het thema dat het meeste verdriet oproept. Verborgen in onze rode schoot liggen emoties die nog geen woorden hebben gekregen en vaak zijn dit emoties van onuitgedrukte pijn en verdriet. Verdriet dat gaat over onvruchtbaarheid, een kinderwens die om allerlei redenen maar niet vervuld raakt of nooit kan vervuld worden, een abortus, een miskraam of een doodgeboorte, hysterectomie en menstruele pijn.
Het hebben van een baarmoeder is wellicht het meest definiërende aan ons vrouw-zijn, maar evenzeer het meest complexe. Doordat de relatie met onze baarmoeder zo onderhevig is aan een cyclus van veranderingen, niet enkel de maandelijkse cyclus, maar ook de cyclus van leven, groei en dood, is ze niet altijd zo gemakkelijk te vatten en vraagt het veel energie van onszelf als vrouw zijnde om ermee in het reine te komen.
2) De cyclus van de rode schoot
De menstruele cyclus is een cyclus van telkens weer opeenvolgende en zichzelf herhalende fasen. Een normale menstruele cyclus kan je opsplitsen in vier grote fasen:
De menstruele cyclus zelf duurt gemiddeld tussen de 25 en 35 dagen. Bij de meeste vrouwen is de duur 28 dagen, maar deze kan wijzigen in de loop van het leven. Na het 45e levensjaar neemt de lengte van de menstruele cyclus toe. De menstruele cyclus begint met de 1e dag van de menstruatie en loopt tot de laatste dag voor de volgende menstruatie. Schommelingen komen het vaakst voor in de eerste twee stadia van de menstruele cyclus (van de 1e dag van de menstruatie tot de eisprong) en kunnen het gevolg zijn van tal van factoren (verandering van leefgewoonte tijdens de vakantie, drukke periode op het werk, aangrijpende emotionele gebeurtenissen,…). De fase waarin de baarmoeder zich klaarmaakt voor een eventuele innesteling heeft een tamelijk constante duur (11-14 dagen).
Bij vrouwen met een regelmatige cyclus van 28 dagen ligt de meest vruchtbare periode tussen dag 11 en dag 16 van de cyclus. De periode tussen de 8ste en de 18de dag van de cyclus beschouwt men als minder vruchtbaar, maar ook tijdens die periode blijft er toch nog een kans op zwangerschap. Dat betekent dat vrouwen met een regelmatige cyclus al van bijna onmiddellijk na de menstruatie vruchtbaar zijn.
De menstruele cyclus van een vrouw is echter meer dan een medisch gegeven. Het is ook een cyclus van verbondenheid, gelinkt aan de cyclus van de maan. Als we met allemaal vrouwen in eenzelfde huis zouden leven, zou onze natuurlijke cyclus na verloop van tijd verbonden zijn met elkaar.
Ongeacht de lineaire visie die in onze maatschappij leeft – van leven naar dood over een rechte lijn van opeenvolgende grotere en kleinere levensgebeurtenissen – zijn onze maandelijkse cycli (naast de afwisseling van dag en nacht en de constante opeenvolging van de vier seizoenen) onze sterkste herinnering aan het feit dat het leven in cirkels beweegt. Ze herinneren ons eraan dat wij van onze moeder afkomstig zijn en zij op haar beurt van haar moeder. Ze herinneren ons eraan dat het einde van een cyclus het begin van een nieuwe cyclus inluidt en ze herinneren ons aan de onlosmakelijke verbondenheid van ons lichaam met de cyclus van leven en dood. Onze vruchtbaarheid is maar een klein deel van de enorme vruchtbaarheid van Moeder Aarde, die alle leven in zich draagt.
Hoewel onze cultuur wel cycli viert (zoals verjaardagen, religieuze feestdagen, Nieuwjaar,…), blijven we worstelen met een lineair model dat veel negatieve emoties (stress, angst, pijn, verdriet…) met zich meebrengt doordat het zo hamert op groei en succes en de eenrichtingsstraat van leven naar dood. We geloven dat de dood van een geliefd persoon een leegte zal nalaten in ons toekomstig leven, omdat vanaf het moment dat de persoon gestorven is, hij achterblijft en wij verdergaan. Nochtans hebben culturen die het leven zien als circulair een heel andere relatie met de dood. Zelfs de manier waarop wij mensen begraven staat in groot contrast met oude begrafenisrituelen, waarin mensen opgekruld op hun zij, in foetushouding, werden begraven en het toevertrouwen aan de aarde als een terugkeer wordt gezien naar de moederschoot.
In de cyclus van het leven keren we steeds terug. Daardoor is het mogelijk dat we de woorden horen van onze voorouders wanneer we ons bevinden op hun heilige gronden en dat we de aanwezigheid van onze dierbaren kunnen blijven voelen, zelfs na hun dood. Door te erkennen dat het leven in cirkels verloopt, kunnen we het veel beter vasthouden en erdoor vastgehouden worden, eerder dan progressief vooruit te moeten gaan en ons er steeds meer van verwijderd te moeten voelen.
Opdracht: Denk even na over je relatie met je baarmoeder. Hoe is die? Wat zijn de normen/waarden die je hebt meegekregen hier rond door je eigen moeder of andere vrouwelijke familieleden? Hoe sta je zelf tegenover je menstruatie? Maak dan een tijdslijn en markeer de belangrijke overgangen of veranderingen die je reeds hebt ervaren in relatie met je baarmoeder. Schrijf ook op wat je hierbij hebt gevoeld of wat je hier rond is bijgebleven. Heb je deze overgangen of gebeurtenissen voldoende goed verwerkt of voel je hier (nog) pijn rond? Noteer je antwoorden in je magisch dagboek.
3) Een heilige en magische tijd voor vrouwen
De eerste menstruatie werd in veel culturen gevierd of was aanleiding van een overgangsritueel naar de volwassenheid. Bij de Navajo-stam bijvoorbeeld, wordt ook nu nog de eerste menstruatie gevierd met één van de meest belangrijkste ceremonies uit het leven van de vrouw. Gedurende vier dagen draagt elk meisje dat voor het eerst menstrueert speciale gewaden en wordt ze door iedereen geëerd. In andere indiaanse groepen maken meisjes bij hun eerste menstruatie een vierdaags overgangsritueel door waarin ze zich moeten bewijzen in allerlei zware beproevingen. Eén ervan is bijvoorbeeld weglopen met een hele groep van de stam achter hen aan gedurende een ganse dag. Niet te onderschatten voor een 12-jarig meisje. Een andere beproeving is drie dagen aan één stuk door dansen.
Bij de Ticuna-Indianen uit het Noordwesten van Brazilië wordt echter een prachtig ritueel uitgevoerd: het Feest van het Nieuwe Meisje. Daarin wordt er niet zozeer met woorden over de eerste menstruatie gecommuniceerd, eerder met beeldspraak, metaforen en verhalen. Ze laten bijvoorbeeld planten, noten en vruchten spreken over de rijping van een lichaam. Kleine meisjes dragen de bolsters aan waaruit de rode kleurstof voor het ritueel wordt gehaald. Mannen pellen de scheuten van een palmboom met zorgzame handen om met de maagdelijk witte binnenkant een huisje voor het meisje te bouwen dat de baarmoeder symboliseert. Grote theorieën zijn dat niet, maar het werkt wel, en heel krachtig zelfs. Meisjes komen al heel jong in aanraking met de elementen van het ritueel en weten intuïtief wat hen te wachten staat.
Veel van deze typische menstruatieriten bestaan nu niet meer, maar toch wordt deze gebeurtenis nog vaak gevierd. Vaak nemen moeders hun dochter mee om een cadeautje te gaan kopen, of wordt er in familiekring een speciaal etentje georganiseerd.
Anderzijds werd de menstruatie, sinds de opkomst van de patriarchale tijd, in allerlei culturen aangegrepen om vrouwen als een afschrikwekkend en vies voorwerp te behandelen: haar isoleren, niet aanraken, haar toegang ontzeggen tot bepaalde heilige ruimten of handelingen… Het voorspelde ongelukken als een vrouw deze voorschriften doorbrak. Ze zou anderen besmetten met haar onreinheid en seks met haar was zeker uit den boze. In primitieve stammen is de aanblik van een menstruerende vrouw en zelfs een druppel van haar bloed dodelijk en als haar handen een wapen aanraken dan is dat schadelijk voor de jacht.
Een voorbeeld uit de Grieks-Romeinse cultuur: “Door contact met de maandelijkse vloeiing van vrouwen wordt nieuwe wijn zuur, droogt de oogst uit, mislukken entingen, verdrogen zaden in de tuinen, valt het fruit van de bomen, wordt het heldere oppervlak van een spiegel dof, stompt de scherpe rand van staal af, wordt de glans van ivoor dof, gaan bijen dood, begint ijzer en brons te roesten, en raakt de lucht vervuld van een verschrikkelijke stank. Honden die het bloed proeven worden gek, en hun beet wordt even giftig als bij hondsdolheid. De Dode Zee, die dik is van zout, kan niet gescheiden worden dan alleen met een draad die in de giftige vloeistof van het menstruatiebloed gedrenkt is. Een draad van een geïnfecteerde jurk is al genoeg. Als linnengoed bij het koken en wassen in water door de vrouw wordt aangeraakt, wordt het zwart. De kracht van de vrouw is in deze maandelijkse perioden zo magisch dat hagelbuien en wervelwinden verdreven worden als menstruatievocht blootgesteld wordt aan het licht van de bliksem” (uit Plinius de Oudere, Naturalis Historia , boek 28, hfst. 23, 78-80; boek 7, hfst. 65.)
Een voorbeeld uit de katholieke kerk: In het verleden waren vele kerkvaders, canonisten, theologen en kerkleiders van mening dat vrouwen niet tot priester gewijd konden worden omdat hun maandstonden hen ‘ritueel onrein’ maakten. Als vrouwen het altaar niet mochten naderen, geen altaarlinnen of gewijde vaten aanraken, tijdens hun menstruatie of na een bevalling geen kerk betreden, enzovoort, hoe konden ze zich dan inderdaad een vrouw aan het altaar voorstellen als voorganger bij de Eucharistie? Het valt dus niet te ontkennen dat hun verzet tegen ‘vrouwelijke priesters’ grotendeels berustte op het vooroordeel dat vrouwen een ritueel risico inhielden.
Praten over menstruatie of laten weten dat je menstrueert is vaak nog een taboe. Taboes zijn veelal gecreëerd om controle uit te oefenen op dingen die we als gevaarlijk of krachtig beschouwen. Het feit dat vrouwen bloeden zonder gewond te zijn, met een regelmaat als de machtige maan zelf die ook de tijding van de zeeën beïnvloed, gecombineerd met het vermogen om nieuw leven te baren, is door de eeuwen heen als zeer machtig beschouwd. En of menstruerende vrouwen nu gezien werden als gevaarlijk, heilig of onrein vanwege hun bloed, taboes werden gecreëerd om de maatschappij en de vrouwen zelf te beschermen tegen deze enorme menstruele kracht.
Helaas wordt de maantijd niet meer gezien als een kracht, maatschappelijk gezien, maar we houden ons nog steeds vast aan de taboes; het bloed wordt gezien als vervuilend en we moeten heel voorzichtig zijn met waar dat bloed heengaat. We wikkelen ons maandverband en tampons in toiletpapier en verbergen het op de bodem van de vuilnisbak. En laat anderen vooral niet zien dat je een maandverband of tampon uit je handtas pakt. Het gevoel van schaamte overheerst, in plaats van trots. En dat is nu net het pijnlijke. Want ja, je moet oppassen waar je bloed heen gaat en wie het ziet, maar alleen omdat het bloed heilig is en zeer krachtig.
En het gekke is dat het woord taboe juist dat aangeeft waar het om gaat. Het woord tabu komt van het Polynesische woord tapua, dat zowel ‘heilig’ als ‘menstruatie’ betekent.
Omdat in onze cultuur het contact met de moedergodin nagenoeg is verdwenen, zijn ook veel vrouwen (en mannen) het contact met hun vrouwenenergie kwijtgeraakt. Roelien de Lange heeft een eeuwenoude op sjamanistische traditie gebaseerde ceremonie voor vrouwen geïntroduceerd in Nederland. Dit is de “moonlodge” of maanhutceremonie. Deze ceremonie is afkomstig van o.a. de indianen. Het is een bijeenkomst van vrouwen van alle leeftijden, die in een warme en veilige sfeer specifieke vrouwenzaken uitwisselen en van elkaar leren. Lang geleden werden vrouwen in hun ‘maantijd’ onthevenvan hun werk en taken rond het gezin om deze dagen met hun ‘zusters’ te vieren in de maanhut. In de maanhut kwamen ze bij elkaar om te kunnen rusten, naar binnen te keren, om in verbinding te zijn met elkaar en met de veranderingen in hun lichaam. Daarnaast vertelden zij elkaar verhalen, deelden hun ervaringen en inzichten en kregen ze onderricht van de oudere vrouwen. De huidige maanhut is erop gericht om op intieme wijze het mysterie van het vrouwzijn met elkaar te delen en te eren door rituelen, dans of zang, creativiteit of bezinning en ervaringen in de natuur.
Traditioneel is de menstruatie, of maantijd, de heilige tijd waarin de vrouw geëerd wordt als een Moeder van de Scheppende Kracht. Gedurende deze tijd mag zij alle oude energie die haar lichaam met zich mee droeg loslaten en zich voorbereiden om zich opnieuw te verbinden met de vruchtbaarheid van Moeder Aarde. Onze voorouders begrepen hoe belangrijk het was om iedere vrouw haar tijd te gunnen in haar Heilige Ruimte gedurende de maantijd, want de vrouwen zijn de dragers van overvloed en vruchtbaarheid. Vrouwen eren hun heilige pad als zij de intuïtieve kennis erkennen die eigen is aan hun ontvankelijke natuur. Menstruerende vrouwen die kunnen vertrouwen op de cycli van hun lichaam en toestaan dat gevoelens in hun samenkomen, werden vroeger door hun stam geëerd als zieners en orakels.
Ritueel: journey naar de maanhut in onderwereld. Alvorens met de journey te starten wordt aan iedereen gevraagd om een rode sjaal te dragen ter hoogte van de baarmoeder en om fysiek en psychisch contact te maken met de baarmoeder door er de handen op te leggen. De rode sjaal staat symbool voor de maandelijkse bloedingen. Aangezien we op deze moment niet allemaal in dezelfde maandelijkse cyclus zitten, helpt dit symbool ons toch om op het astrale vlak toegang te krijgen tot de maanhut. We gaan dan journeyen naar de onderwereld en komen aan in een maanhut (moonlodge), waar we worden verwelkomd door een aantal vrouwen die hun geheimen en wijsheid met ons gaan delen. We worden uitgenodigd om samen met hen op zoek te gaan naar de intuïtieve kennis die in onze baarmoeder schuilt en brengen deze boodschap mee terug naar het hier-en-nu.
Huiswerkopdracht: Maak een nestje als symbool voor je baarmoeder. Je kan hiervoor kleine takjes gebruiken, gras, stro, linten, veren… Weef het geheel samen tot een nestje. Of maak een nestje van klei of papier-maché. Versier het nestje naar eigen smaak met bloemen, veren, schelpen of andere zaken en maak de binnenkant heerlijk zacht met wol, gras…. Plaats in het nestje voorwerpen of symbolen die jouw baarmoeder of jouw vruchtbaarheid als vrouw weergeven: foto’s van je kinderen, zaadjes om je vruchtbaarheid te representeren, voorwerpen die belangrijke projecten vertegenwoordigen die je hebt verwezenlijkt of waar je mee bezig bent… Zoek een plaats om je nestje te bewaren gedurende de komende maand van je menstruele cyclus. Ga vier keer gedurende de komende maand in meditatie bij je nestje zitten en maak contact met je baarmoeder op dat gegeven tijdstip van je cyclus. Schrijf in je magisch dagboek op welke dag van je cyclus je je bevindt, wat in je opkomt en hoe je je voelt wanneer je op dat moment contact maakt met je baarmoeder. Reflecteer en zeg dank voor de zegeningen of geschenken die je van je baarmoeder hebt mogen ontvangen of spreek een wens uit voor iets wat je nog wil verwezenlijken in de toekomst. Als offer kan je je nestje bedruppelen met je favoriete olie of parfum, water of een druppeltje van je menstruele bloed.
Aan de boom loopt een pad. Het lijkt op het pad langs het graanveld dat ik meestal neem. Ik wist helemaal niet dat dit pad hier was en ik vraag me af waar het naartoe leidt. Links leidt het gewoon door de graanvelden naar de horizon, rechts gaat het door nog meer graanvelden naar beneden. En overal is het graan rijp om geoogst te worden. Beneden zie ik een gebouwtje staan. De leitjes op het dak blinken in de zon. Het is een rond gebouw, als een cirkel getekend met een superdikke viltstift. Ik loop naar beneden langs het pad. Het gebouw staat op pootjes. Ik zie geen vensters of deuren en loop langs de kromming van de lemen muur. Dan zie ik de opening. Eigenlijk is het gebouw een soort van bolle C, met langs één kant een opening. Ik loop naar binnen. Aan de binnenzijde is het gebouw helemaal open. Er zijn geen muren. Het leitjesdak rust op houten dwarsbalken die bevestigd zijn aan palen die in de grond zijn gedreven. De houten vloer zweeft zo’n veertig centimeter boven de grond. Door de palen rondomrond lijkt het wel alsof het gebouwtje opgedeeld is in vakjes, als een fysiek jaarwiel, met één ontbrekend vak om een doorgang te laten naar de buitenwereld. Ik zie geïmproviseerde slaapplaatsen in de nissen en één nis is helemaal volgestouwd met houtblokken.
In het midden van de cirkel brandt een vuur. Rond het vuur zitten vrouwen. Ik tel er vier. Aan één kant zit een oud vrouwtje dat me met een tandenloze grijns aankijkt. Helemaal zonder tanden is ze niet, ik zie één tand in haar lachende mond. Ze geeft me een kom met een pollepel en gebaart dat ik met de lepel moet drinken. Voorzichtig breng ik de lepel naar mij mond. Dan lijkt het of mijn keel in brand staat. Nondedjuu, dat spul is straf! Het is alcohol en als je het mij vraagt sterk genoeg om dooie dingen in te bewaren. Ik hoest, de vrouwen rond het vuur proesten het uit en klappen met hun handen op hun blote dijbenen. Iets verderop zitten twee giechelende meisjes op de houten vloer, hun voeten op de grond. Aan de andere kant zit een vrouw die gewoon stilletjes voor zich uit kijkt. De pot wordt rondgegeven en iedereen neemt er om de beurt een slok van. Blijkbaar kunnen de andere vrouwen er veel beter tegen dan ik. Als de pot terug bij mij komt, ben ik voorzichtiger. Ik neem maar een slokje. Ik voel hoe de vloeistof zich een weg naar beneden brandt. De vrouwen lachen en vertellen, het is een gezellige boel. Ik denk dat iedereen een beetje aangeschoten is :-)
De vrouwen vertellen over hun mannen en hun sexleven. Ze zijn er heel complexloos over. Goesting is voor hen geen probleem. Ik vraag me af wat ik moet doen om meer op hen te lijken, om die goesting meer over mij hene te laten slaan i plaats van hem in te dijken. De oude vrouw grijnst, de twee meisjes kijken me besmuikt aan en lachen me uit achter hun handen. Alhoewel, ze lachen me niet echt uit, de pretlichtjes spatten uit hun ogen. “Misschien moeten wij meer aandacht aan hem besteden, dan word je vanzelf jaloers en wil je misschien meer moeite doen. Je bent veel te zeker van hem,” lacht één van de meisjes met een wulpse blik. Ik voel me helemaal niet bedreigd maar lach mee. Ik vraag aan de oude vrouw waarom de vrouw aan de andere kant van het vuur niet meedoet in de algemene vrolijkheid. De vrouw blijkt te rouwen, ze is nog maar net haar man kwijtgeraakt. Dat ontnuchtert me meteen. Misschien besef ik niet genoeg wat voor een parel mijn liefste is ...
Ik leun achterover en kijk omhoog naar de sterren, hoog boven het flakkerende vuur, en ik weet dat tegelijk met mij miljoenen vrouwen over de hele wereld naar de sterren kijken. De oude vrouw kijkt me aan. “Via de maan en de sterren zijn wij verbonden. Je bent nooit alleen. Wij zijn er altijd.”
---
VI. De rode schoot
1) Onze baarmoeder, onze vruchtbaarheid
Vrouwen worden geboren met een baarmoeder, of ze nu zwanger worden en een kind baren of niet. Alle vrouwen, vruchtbaar of onvruchtbaar, hetero of lesbisch, maagd, moeder of Crone, seksueel actief of celibaat… alle vrouwen hebben op één of andere manier een relatie met hun baarmoeder. Deze relatie krijgt gedurende het grootste deel van ons leven vorm door de maandelijkse cyclus van onze menstruatie. Deze maandelijkse bloedingen zijn een teken van de vruchtbaarheid van ons lichaam, van het potentieel van onze baarmoeder om nieuw leven voort te brengen. Sommige vrouwen kijken enorm tegen de dagen van hun menstruatie op. Ze worden geplaagd door PMS, hoofdpijn, pijnlijke krampen, veel bloedverlies, houden meer water vast, zijn prikkelbaar of kampen met stemmingschommelingen enz. Andere vrouwen hebben er dan weer amper last van.
Veel vrouwen beschouwen het voortbrengen van nieuw leven en het grootbrengen van hun kinderen als één van hun grootste verwezenlijkingen in het leven. Er zijn echter (gelukkig) ook nog tal van andere verwezenlijkingen die een vrouw kan voortbrengen in het leven: een carrière uitbouwen, de eigen creativiteit tot uitdrukking brengen, persoonlijke groei, zorgen voor anderen,… Dit is misschien niet hetzelfde als kinderen baren, maar zeker niet minder belangrijk. Wanneer vrouwen in en uit de vruchtbare periode in hun leven komen, bij het begin van de menstruatie en de menopauze, is het niet verwonderlijk dat dit een enorme emotionele en sociale impact heeft, evenals een hormonale en fysieke impact. Het zijn overgangen die met enorme veranderingen gepaard gaan en waarin we als vrouw af te rekenen krijgen met een stukje identiteitscrisis. We moeten onszelf voor een deel herdefiniëren, wat soms gepaard gaat met rouwen over wat we zijn kwijtgeraakt, het verwelkomen van nieuwe mogelijkheden en het aanvaarden of vieren van wat er is.
Van alle thema’s is dit thema van de baarmoeder wellicht ook het thema dat het meeste verdriet oproept. Verborgen in onze rode schoot liggen emoties die nog geen woorden hebben gekregen en vaak zijn dit emoties van onuitgedrukte pijn en verdriet. Verdriet dat gaat over onvruchtbaarheid, een kinderwens die om allerlei redenen maar niet vervuld raakt of nooit kan vervuld worden, een abortus, een miskraam of een doodgeboorte, hysterectomie en menstruele pijn.
Het hebben van een baarmoeder is wellicht het meest definiërende aan ons vrouw-zijn, maar evenzeer het meest complexe. Doordat de relatie met onze baarmoeder zo onderhevig is aan een cyclus van veranderingen, niet enkel de maandelijkse cyclus, maar ook de cyclus van leven, groei en dood, is ze niet altijd zo gemakkelijk te vatten en vraagt het veel energie van onszelf als vrouw zijnde om ermee in het reine te komen.
2) De cyclus van de rode schoot
De menstruele cyclus is een cyclus van telkens weer opeenvolgende en zichzelf herhalende fasen. Een normale menstruele cyclus kan je opsplitsen in vier grote fasen:
- de folliculaire fase is de fase waarin de eicel rijpt
- de ovulatie of eisprong (gebeurt 14 dagen voor het einde van de cyclus, de eicel is slechts tot 24u na de eisprong bevruchtbaar)
- de luteale fase is de fase waarin de baarmoeder zich klaarmaakt voor een eventuele innesteling van de bevruchte eicel (hier komt de eicel – bevrucht of niet – aan 5 tot 6 dagen na de eisprong)
- de menstruatie is de fase waarin de baarmoeder de niet bevruchte eicel afstoot en een signaal geeft voor de rijping van een nieuwe eicel
De menstruele cyclus zelf duurt gemiddeld tussen de 25 en 35 dagen. Bij de meeste vrouwen is de duur 28 dagen, maar deze kan wijzigen in de loop van het leven. Na het 45e levensjaar neemt de lengte van de menstruele cyclus toe. De menstruele cyclus begint met de 1e dag van de menstruatie en loopt tot de laatste dag voor de volgende menstruatie. Schommelingen komen het vaakst voor in de eerste twee stadia van de menstruele cyclus (van de 1e dag van de menstruatie tot de eisprong) en kunnen het gevolg zijn van tal van factoren (verandering van leefgewoonte tijdens de vakantie, drukke periode op het werk, aangrijpende emotionele gebeurtenissen,…). De fase waarin de baarmoeder zich klaarmaakt voor een eventuele innesteling heeft een tamelijk constante duur (11-14 dagen).
Bij vrouwen met een regelmatige cyclus van 28 dagen ligt de meest vruchtbare periode tussen dag 11 en dag 16 van de cyclus. De periode tussen de 8ste en de 18de dag van de cyclus beschouwt men als minder vruchtbaar, maar ook tijdens die periode blijft er toch nog een kans op zwangerschap. Dat betekent dat vrouwen met een regelmatige cyclus al van bijna onmiddellijk na de menstruatie vruchtbaar zijn.
De menstruele cyclus van een vrouw is echter meer dan een medisch gegeven. Het is ook een cyclus van verbondenheid, gelinkt aan de cyclus van de maan. Als we met allemaal vrouwen in eenzelfde huis zouden leven, zou onze natuurlijke cyclus na verloop van tijd verbonden zijn met elkaar.
Ongeacht de lineaire visie die in onze maatschappij leeft – van leven naar dood over een rechte lijn van opeenvolgende grotere en kleinere levensgebeurtenissen – zijn onze maandelijkse cycli (naast de afwisseling van dag en nacht en de constante opeenvolging van de vier seizoenen) onze sterkste herinnering aan het feit dat het leven in cirkels beweegt. Ze herinneren ons eraan dat wij van onze moeder afkomstig zijn en zij op haar beurt van haar moeder. Ze herinneren ons eraan dat het einde van een cyclus het begin van een nieuwe cyclus inluidt en ze herinneren ons aan de onlosmakelijke verbondenheid van ons lichaam met de cyclus van leven en dood. Onze vruchtbaarheid is maar een klein deel van de enorme vruchtbaarheid van Moeder Aarde, die alle leven in zich draagt.
Hoewel onze cultuur wel cycli viert (zoals verjaardagen, religieuze feestdagen, Nieuwjaar,…), blijven we worstelen met een lineair model dat veel negatieve emoties (stress, angst, pijn, verdriet…) met zich meebrengt doordat het zo hamert op groei en succes en de eenrichtingsstraat van leven naar dood. We geloven dat de dood van een geliefd persoon een leegte zal nalaten in ons toekomstig leven, omdat vanaf het moment dat de persoon gestorven is, hij achterblijft en wij verdergaan. Nochtans hebben culturen die het leven zien als circulair een heel andere relatie met de dood. Zelfs de manier waarop wij mensen begraven staat in groot contrast met oude begrafenisrituelen, waarin mensen opgekruld op hun zij, in foetushouding, werden begraven en het toevertrouwen aan de aarde als een terugkeer wordt gezien naar de moederschoot.
In de cyclus van het leven keren we steeds terug. Daardoor is het mogelijk dat we de woorden horen van onze voorouders wanneer we ons bevinden op hun heilige gronden en dat we de aanwezigheid van onze dierbaren kunnen blijven voelen, zelfs na hun dood. Door te erkennen dat het leven in cirkels verloopt, kunnen we het veel beter vasthouden en erdoor vastgehouden worden, eerder dan progressief vooruit te moeten gaan en ons er steeds meer van verwijderd te moeten voelen.
Opdracht: Denk even na over je relatie met je baarmoeder. Hoe is die? Wat zijn de normen/waarden die je hebt meegekregen hier rond door je eigen moeder of andere vrouwelijke familieleden? Hoe sta je zelf tegenover je menstruatie? Maak dan een tijdslijn en markeer de belangrijke overgangen of veranderingen die je reeds hebt ervaren in relatie met je baarmoeder. Schrijf ook op wat je hierbij hebt gevoeld of wat je hier rond is bijgebleven. Heb je deze overgangen of gebeurtenissen voldoende goed verwerkt of voel je hier (nog) pijn rond? Noteer je antwoorden in je magisch dagboek.
3) Een heilige en magische tijd voor vrouwen
De eerste menstruatie werd in veel culturen gevierd of was aanleiding van een overgangsritueel naar de volwassenheid. Bij de Navajo-stam bijvoorbeeld, wordt ook nu nog de eerste menstruatie gevierd met één van de meest belangrijkste ceremonies uit het leven van de vrouw. Gedurende vier dagen draagt elk meisje dat voor het eerst menstrueert speciale gewaden en wordt ze door iedereen geëerd. In andere indiaanse groepen maken meisjes bij hun eerste menstruatie een vierdaags overgangsritueel door waarin ze zich moeten bewijzen in allerlei zware beproevingen. Eén ervan is bijvoorbeeld weglopen met een hele groep van de stam achter hen aan gedurende een ganse dag. Niet te onderschatten voor een 12-jarig meisje. Een andere beproeving is drie dagen aan één stuk door dansen.
Bij de Ticuna-Indianen uit het Noordwesten van Brazilië wordt echter een prachtig ritueel uitgevoerd: het Feest van het Nieuwe Meisje. Daarin wordt er niet zozeer met woorden over de eerste menstruatie gecommuniceerd, eerder met beeldspraak, metaforen en verhalen. Ze laten bijvoorbeeld planten, noten en vruchten spreken over de rijping van een lichaam. Kleine meisjes dragen de bolsters aan waaruit de rode kleurstof voor het ritueel wordt gehaald. Mannen pellen de scheuten van een palmboom met zorgzame handen om met de maagdelijk witte binnenkant een huisje voor het meisje te bouwen dat de baarmoeder symboliseert. Grote theorieën zijn dat niet, maar het werkt wel, en heel krachtig zelfs. Meisjes komen al heel jong in aanraking met de elementen van het ritueel en weten intuïtief wat hen te wachten staat.
Veel van deze typische menstruatieriten bestaan nu niet meer, maar toch wordt deze gebeurtenis nog vaak gevierd. Vaak nemen moeders hun dochter mee om een cadeautje te gaan kopen, of wordt er in familiekring een speciaal etentje georganiseerd.
Anderzijds werd de menstruatie, sinds de opkomst van de patriarchale tijd, in allerlei culturen aangegrepen om vrouwen als een afschrikwekkend en vies voorwerp te behandelen: haar isoleren, niet aanraken, haar toegang ontzeggen tot bepaalde heilige ruimten of handelingen… Het voorspelde ongelukken als een vrouw deze voorschriften doorbrak. Ze zou anderen besmetten met haar onreinheid en seks met haar was zeker uit den boze. In primitieve stammen is de aanblik van een menstruerende vrouw en zelfs een druppel van haar bloed dodelijk en als haar handen een wapen aanraken dan is dat schadelijk voor de jacht.
Een voorbeeld uit de Grieks-Romeinse cultuur: “Door contact met de maandelijkse vloeiing van vrouwen wordt nieuwe wijn zuur, droogt de oogst uit, mislukken entingen, verdrogen zaden in de tuinen, valt het fruit van de bomen, wordt het heldere oppervlak van een spiegel dof, stompt de scherpe rand van staal af, wordt de glans van ivoor dof, gaan bijen dood, begint ijzer en brons te roesten, en raakt de lucht vervuld van een verschrikkelijke stank. Honden die het bloed proeven worden gek, en hun beet wordt even giftig als bij hondsdolheid. De Dode Zee, die dik is van zout, kan niet gescheiden worden dan alleen met een draad die in de giftige vloeistof van het menstruatiebloed gedrenkt is. Een draad van een geïnfecteerde jurk is al genoeg. Als linnengoed bij het koken en wassen in water door de vrouw wordt aangeraakt, wordt het zwart. De kracht van de vrouw is in deze maandelijkse perioden zo magisch dat hagelbuien en wervelwinden verdreven worden als menstruatievocht blootgesteld wordt aan het licht van de bliksem” (uit Plinius de Oudere, Naturalis Historia , boek 28, hfst. 23, 78-80; boek 7, hfst. 65.)
Een voorbeeld uit de katholieke kerk: In het verleden waren vele kerkvaders, canonisten, theologen en kerkleiders van mening dat vrouwen niet tot priester gewijd konden worden omdat hun maandstonden hen ‘ritueel onrein’ maakten. Als vrouwen het altaar niet mochten naderen, geen altaarlinnen of gewijde vaten aanraken, tijdens hun menstruatie of na een bevalling geen kerk betreden, enzovoort, hoe konden ze zich dan inderdaad een vrouw aan het altaar voorstellen als voorganger bij de Eucharistie? Het valt dus niet te ontkennen dat hun verzet tegen ‘vrouwelijke priesters’ grotendeels berustte op het vooroordeel dat vrouwen een ritueel risico inhielden.
Praten over menstruatie of laten weten dat je menstrueert is vaak nog een taboe. Taboes zijn veelal gecreëerd om controle uit te oefenen op dingen die we als gevaarlijk of krachtig beschouwen. Het feit dat vrouwen bloeden zonder gewond te zijn, met een regelmaat als de machtige maan zelf die ook de tijding van de zeeën beïnvloed, gecombineerd met het vermogen om nieuw leven te baren, is door de eeuwen heen als zeer machtig beschouwd. En of menstruerende vrouwen nu gezien werden als gevaarlijk, heilig of onrein vanwege hun bloed, taboes werden gecreëerd om de maatschappij en de vrouwen zelf te beschermen tegen deze enorme menstruele kracht.
Helaas wordt de maantijd niet meer gezien als een kracht, maatschappelijk gezien, maar we houden ons nog steeds vast aan de taboes; het bloed wordt gezien als vervuilend en we moeten heel voorzichtig zijn met waar dat bloed heengaat. We wikkelen ons maandverband en tampons in toiletpapier en verbergen het op de bodem van de vuilnisbak. En laat anderen vooral niet zien dat je een maandverband of tampon uit je handtas pakt. Het gevoel van schaamte overheerst, in plaats van trots. En dat is nu net het pijnlijke. Want ja, je moet oppassen waar je bloed heen gaat en wie het ziet, maar alleen omdat het bloed heilig is en zeer krachtig.
En het gekke is dat het woord taboe juist dat aangeeft waar het om gaat. Het woord tabu komt van het Polynesische woord tapua, dat zowel ‘heilig’ als ‘menstruatie’ betekent.
Omdat in onze cultuur het contact met de moedergodin nagenoeg is verdwenen, zijn ook veel vrouwen (en mannen) het contact met hun vrouwenenergie kwijtgeraakt. Roelien de Lange heeft een eeuwenoude op sjamanistische traditie gebaseerde ceremonie voor vrouwen geïntroduceerd in Nederland. Dit is de “moonlodge” of maanhutceremonie. Deze ceremonie is afkomstig van o.a. de indianen. Het is een bijeenkomst van vrouwen van alle leeftijden, die in een warme en veilige sfeer specifieke vrouwenzaken uitwisselen en van elkaar leren. Lang geleden werden vrouwen in hun ‘maantijd’ onthevenvan hun werk en taken rond het gezin om deze dagen met hun ‘zusters’ te vieren in de maanhut. In de maanhut kwamen ze bij elkaar om te kunnen rusten, naar binnen te keren, om in verbinding te zijn met elkaar en met de veranderingen in hun lichaam. Daarnaast vertelden zij elkaar verhalen, deelden hun ervaringen en inzichten en kregen ze onderricht van de oudere vrouwen. De huidige maanhut is erop gericht om op intieme wijze het mysterie van het vrouwzijn met elkaar te delen en te eren door rituelen, dans of zang, creativiteit of bezinning en ervaringen in de natuur.
Traditioneel is de menstruatie, of maantijd, de heilige tijd waarin de vrouw geëerd wordt als een Moeder van de Scheppende Kracht. Gedurende deze tijd mag zij alle oude energie die haar lichaam met zich mee droeg loslaten en zich voorbereiden om zich opnieuw te verbinden met de vruchtbaarheid van Moeder Aarde. Onze voorouders begrepen hoe belangrijk het was om iedere vrouw haar tijd te gunnen in haar Heilige Ruimte gedurende de maantijd, want de vrouwen zijn de dragers van overvloed en vruchtbaarheid. Vrouwen eren hun heilige pad als zij de intuïtieve kennis erkennen die eigen is aan hun ontvankelijke natuur. Menstruerende vrouwen die kunnen vertrouwen op de cycli van hun lichaam en toestaan dat gevoelens in hun samenkomen, werden vroeger door hun stam geëerd als zieners en orakels.
Ritueel: journey naar de maanhut in onderwereld. Alvorens met de journey te starten wordt aan iedereen gevraagd om een rode sjaal te dragen ter hoogte van de baarmoeder en om fysiek en psychisch contact te maken met de baarmoeder door er de handen op te leggen. De rode sjaal staat symbool voor de maandelijkse bloedingen. Aangezien we op deze moment niet allemaal in dezelfde maandelijkse cyclus zitten, helpt dit symbool ons toch om op het astrale vlak toegang te krijgen tot de maanhut. We gaan dan journeyen naar de onderwereld en komen aan in een maanhut (moonlodge), waar we worden verwelkomd door een aantal vrouwen die hun geheimen en wijsheid met ons gaan delen. We worden uitgenodigd om samen met hen op zoek te gaan naar de intuïtieve kennis die in onze baarmoeder schuilt en brengen deze boodschap mee terug naar het hier-en-nu.
Huiswerkopdracht: Maak een nestje als symbool voor je baarmoeder. Je kan hiervoor kleine takjes gebruiken, gras, stro, linten, veren… Weef het geheel samen tot een nestje. Of maak een nestje van klei of papier-maché. Versier het nestje naar eigen smaak met bloemen, veren, schelpen of andere zaken en maak de binnenkant heerlijk zacht met wol, gras…. Plaats in het nestje voorwerpen of symbolen die jouw baarmoeder of jouw vruchtbaarheid als vrouw weergeven: foto’s van je kinderen, zaadjes om je vruchtbaarheid te representeren, voorwerpen die belangrijke projecten vertegenwoordigen die je hebt verwezenlijkt of waar je mee bezig bent… Zoek een plaats om je nestje te bewaren gedurende de komende maand van je menstruele cyclus. Ga vier keer gedurende de komende maand in meditatie bij je nestje zitten en maak contact met je baarmoeder op dat gegeven tijdstip van je cyclus. Schrijf in je magisch dagboek op welke dag van je cyclus je je bevindt, wat in je opkomt en hoe je je voelt wanneer je op dat moment contact maakt met je baarmoeder. Reflecteer en zeg dank voor de zegeningen of geschenken die je van je baarmoeder hebt mogen ontvangen of spreek een wens uit voor iets wat je nog wil verwezenlijken in de toekomst. Als offer kan je je nestje bedruppelen met je favoriete olie of parfum, water of een druppeltje van je menstruele bloed.
Reacties