Shapeshifting: een intro

Als we aan shapeshifers denken, dan denken we bijna automatisch aan boosaardige wezens zoals weerwolven die onder invloed van de volle maan veranderen in kwaadaardige monsters of vampiers die in vleermuizen kunnen veranderen, maar daar stopt het helemaal niet bij. De mythologie en de folklore staan bol van de verhalen waarin mensen de gedaante van een dier kunnen aannemen. Zo leren we uit de heksenprocessen dat men geloofde dat heksen in hazen konden veranderen en in die vorm melk en boter kwamen stelen. Die verhalen komen ook overal ter wereld voor. Denk maar aan de Japanse kitsune, de vossenspirits met hun vele staarten, de Navajo skin-walkers, de aswang uit de Filipijnen, selkies de hun zeehondenvel afleggen, en ga zo maar door. Meestal (maar niet altijd) zijn het niet zo’n fijne wezens om tegen het lijf te lopen. De gedaanteverwisselaars uit de verhalen zijn dan ook meestal tricksters of erger. 

Leda en de zwaan (“Leda et le cygne”, Charles Sellier (1830-1882))

Zelfs als de goden zich in dieren veranderen, is dat meestal niet om zich van hun beste kant te laten zien. Zeus veranderde zichzelf in een zwaan om Leda te kunnen overweldigen (hoe zo’n zwaan een meisje kan verkrachten is niet helemaal duidelijk, maar wat wel duidelijk is, is dat de vrouw getrouwd was en niet van de seksuele avances van de oppergod gediend. Van me too was in die mythologische tijden geen sprake). Toen de noordse goden een deal sloten met een reus, die samen met zijn paard de muren van Asgard zou heropbouwen in ruil voor de zon, de maan en Freya, en daar vervolgens probeerden onder uit te komen (niet echt proper), bedacht Loki een list. Hij veranderde zich in een merrie om de hengst van de reus af te leiden en werd zo de moeder – jawel - van Sleipnir, het achtbenige paard van Odin. En zo zijn er tig verhalen van goden die zich in dieren kunnen veranderen en dat meestal ook doen uit eigenbelang …

Nochtans is shapeshifting helemaal niet zo duister als het klinkt… Als we in een encyclopedie kijken, dan lezen we over shapeshifting het volgende:

In de mythologie, folklore en speculatieve fictie is shapeshifting het vermogen om jezelf fysiek te transformeren door een inherent bovenmenselijk vermogen, goddelijke interventie, demonische manipulaties, tovenarij, of omdat het iets dat je kan omdat je de eigenschap hebt geërfd van je voorouders. Het idee van gedaanteverwisseling komt voor in de oudste vormen van totemisme en sjamanisme, maar ook in de oudste literatuur en epische gedichten zoals het Epos van Gilgamesj en de Ilias. Het concept blijft een veelgebruikt literair middel in moderne fantasy, kinderliteratuur en populaire cultuur. Voorbeelden van gedaanteverwisselaars zijn vampiers en weerwolven.

Het gaat dus om (volgens het verklarend woordenboek): Iemand die van vorm lijkt te kunnen veranderen. Een mythisch figuur die verschillende vormen van verschillende dieren kan aannemen.

Dat van vorm kunnen veranderen, moet je in de verhalen letterlijk nemen. Mensen zijn echter geen mythische wezens die in één twee drie kunnen shiften. Dat laten de wetten van de natuur niet toe. Ons DNA bepaalt welke vorm we hebben en ons DNA op vijf minuten veranderen komt alleen maar voor in fantasy novels of sprookjes. 

Er zijn wel dieren die van kleur of velpatroon kunnen veranderen, zoals de zeekat. Zeekatten kunnen de kleur van hun huid veranderen en de patronen die je op hun vel kan zien.  Sommige octopussen kunnen hun kleur, vorm en textuur veranderen en verschillende andere soorten nabootsen. Hydra's, een soort van poliepen, kunnen zelfs drastische schade aan zichzelf herstellen door hun cellen te verplaatsen en weer in elkaar te zetten. Dat heet morfallaxie.  Er wordt gezegd dat als de cellen van een hydra volledig uit elkaar worden gehaald en op een hoopje worden gegooid, die zich vanzelf verplaatsen om opnieuw een hydra te vormen.  Als mensen het vermogen tot morfallaxie van de hydra zou hebben en dat naar eigen believen zouden kunnen gebruiken zoals octopussen hun vorm en kleur kunnen veranderen, dan zouden we inderdaad kunnen shapeshiften. Maar mensen hebben heel andere cellen dan hydra’s. Als mensen van uiterlijk willen veranderen, rest niks anders dan plastische chirurgie.

Eva Tiamat Medusa laat zich via plastiche chirurgie transformeren in een draak:
https://www.youtube.com/watch?v=5vglOG-XBpY&t=6s

Als we het letterlijk van vorm veranderen achter ons laten en gaan kijken wat shapeshifting in een spirituele context precies is, dan zien we dat het gaat om onze band met de natuur. Niet alleen de natuur om ons heen maar ook de natuur in onszelf. Shapehiften gaat over de grens tussen twee vormen van realiteit, onze wereld van het intellect, en de wereld van de verbeelding, onze innerlijke wereld, onze instincten. Er gebeuren slechte dingen als mensen hun band met die andere wereld verliezen. Dat kunnen we leren uit de vele verhalen over shapeshifters. “Dieren weten iets dat wij niet weten,” zegt psycholoog en verhalenverteller Sharon Blackie. “Ze hebben ons altijd iets te leren. Dat is één les die je kunt leren van mythes en sprookjes over shapeshifters.” Het is die transformatie naar een rijkere, meer-dan-menselijke wereld, waar het om draait als we het over shapeshifting hebben.

Tot aan de tijd van wetenschap waren het de verhalen die van generatie op generatie werden doorgegeven en die de  wereld om ons heen kleurden, waar we uit konden leren en die ons deel lieten uitmaken van iets dat groter was dan wijzelf. Alles was bezield en als je slim genoeg was om bijvoorbeeld te lezen waar de bomen zich zorgen over maken, dan kon je ook veel leren over de wereld. In onze westerse wereld is dat grotendeels verdwenen, maar niet helemaal. Denk aan twee stromingen – totemisme en animisme – die in grote delen van de wereld nog altijd bepalen hoe mensen zich gedragen en onze menselijke neiging tot antropomorfisme, het toekennen van menselijke eigenschappen, emoties of intenties aan niet-menselijke wezens.

Totems

Totemisme is het geloof in de verwantschap van een groep mensen met een gemeenschappelijke totem. Het woord totem is afgeleid van het Ojibwa (Chipewa) woord 'odoodem' - letterlijk 'zijn broer-zuster-verwanten' - waarmee een bloedverwantschap werd bedoeld. Totemisme gaat over een systeem van stamorganisatie volgens totems. Het was de gewoonte om een natuurlijk object of levend wezen, zoals een vogel of een dier, als embleem van een familie, clan of stam te hebben. Zo’n totem was mystiek verbonden met de groep en er mocht dus niet op gejaagd worden. Alles wat met leven en dood (en wat daarna komt) te maken heeft, kan dus gekoppeld worden aan de spirits van de natuurlijke wereld rondom ons. Dat geloof is zo ongeveer 50.000 jaar oud. 

Totemisme is niet echt een religie maar een systeem dat de natuur gebruikt als model voor de samenleving. Totems kunnen dieren, planten of geografische kenmerken zijn. Een totem is in dat systeem iets dat dient als embleem van een familie of clan, heilige leven gevende symbolen die een gemeenschappelijke identiteit symboliseren. Mensen verhouden zich tot de wereld rondom hen door hun totemassociatie met bepaalde dieren of planten. Het gaat dus eigenlijk helemaal niet over het vereren van dieren of planten maar over het classificeren van de wereld. 

Totems zijn de fundamenten waarop een clan zich beroept om zich een idee te vormen over alle objecten in de bekende wereld en die te classificeren. Alles - van fysieke objecten en krachten tot andere samenlevingen - staat in een of andere gestructureerde relatie met de totem. Die relatie kan een familierelatie zijn – positief, heilig - maar ook het totaal omgekeerde – negatief, profaan. De positieve of negatieve beoordeling van de relatie met de totem bepaalt het begrip en het gedrag van de hele groep. Totems verbinden mensen zo in sociale groepen. Sommige wetenschappers stellen dat totemisme zo aan de basis ligt van elke grote beschaving die we kennen.

Foto: Totempaal in Brazilië (Foto: Stéfano Girardelli op Unsplash)

De totempalen zelf worden overigens helemaal niet vereerd. Die dienen enkel om bepaalde mensen of gebeurtenissen te herdenken die te maken hebben met de clan.

Als het over totems gaat, denken de meesten onder ons meteen aan de noord-Amerikaanse indianen, maar totems zijn helemaal niet exclusief indiaans. De wapenschilden van middeleeuwse ridders uit onze contreien staan vol beesten en andere symbolen die de betreffende familie symboliseren. Precies: dat zijn totems. De spirituele betekenis mag dan verwaterd zijn, het oorspronkelijke idee dat aan de basis ligt blijft onveranderd. En ook in Afrika waren totems de normaalste zaak van de wereld. Opperhoofden versierden hun tronen en andere voorwerpen aan het hof met hun persoonlijke totems, of met die van de stam of van de clans die deel uitmaakten van de grotere gemeenschap. Het was de plicht van elk lid van de gemeenschap om de totem te beschermen en te verdedigen. Dat varieerde van het niet schaden van de betreffende dieren of planten tot het actief voeden, redden of verzorgen ervan als dat nodig was. Er zijn Afrikaanse verhalen die vertellen hoe mannen helden werden door hun totems te redden. In sommige Afrikaanse samenlevingen is dat nog steeds het geval. Totems worden er gekoesterd en beschermd voor het welzijn van de gemeenschap.

In 1791 kreeg het woord totem een extra betekenis. Een Britse koopman had het over een totem als een beschermgeest of iemand die verschijnt in de vorm van een dier.

Animisme

De term animisme komt uit het Latijn, waarin het woord “anima” letterlijk 'geest' of 'ziel' betekent. Animisme is dan ook het filosofisch, religieus of spiritueel concept dat het hele universum, en alles wat zich in het universum bevindt, bezield is. Niet alleen mensen hebben dus een ziel of spirit maar ook dieren, bomen en planten, stenen, rivieren, de donder, enz. … Zelfs gebruiksvoorwerpen kunnen een spirit bevatten. (Ook het Engelse of Franse woord ‘animal’ komt van dezelfde Latijnse term en betekent zoiets als “die ademt”. We zijn allemaal dieren!). Het animistische wereldbeeld is een magisch wereldbeeld.

Dat geloof bestaat ondertussen zo’n goeie 100.000 jaar. Animisme vinden we in het volksgeloof of in etnische religies zoals sjamanisme, shinto of bepaalde stromingen binnen het hindoeïsme. Het is dus geen religie op zich, maar een manier van naar de wereld kijken die we in veel (natuur)religies terugvinden. Ook voorouderverering hoort hierbij. Animisten geloven in goede en kwade spirits die goed gestemd en te vriend gehouden kunnen worden door middel van offers, rituelen, dansen, het respecteren van bepaalde regels, enz. … Aangezien mensen in relatie leven met de wereld rondom hen en die hele wereld bevolkt wordt door spirits, is het soms manoeuvreren geblazen en lopen op een slappe koord. De angst om bepaalde spirits voor het hoofd te stoten kan groot zijn. Animisme is dan ook iets dat alle aspecten van het leven van de mensen die erin geloven beïnvloedt.

Daarin ligt de rol van de sjamaan, die naar de anderwereld reist om uit te zoeken wat de spirituele problemen zijn die achter een issue in onze wereld zitten. Als er een probleem is met de kudde, kan hij zo leren wat er mis is en bemiddelen met de spirits om het probleem op te lossen. Als hij terugkeert van zijn spirituele reis kan het probleem dan dankzij de hulp van de spirits worden aangepakt.

Offers bij een spirithuis in Thailand. Geestenhuizen, bekend als san phra phum, zijn kleine heiligdommen waar beschermgeesten huizen. Elk huis en de meeste hotels en bedrijven in Thailand hebben er een. Mensen komen hier regelmatig en soms zelfs dagelijks een offer brengen van wierook, fruit, bloemen, enz. … (Foto: https://www.thenotsoinnocentsabroad.com/blog/whats-a-spirit-house)

Animisme komt bijna overal ter wereld en in vele variaties voor. Het zal niet verbazen dat dit geloof minder voorkomt daar waar monotheïstische godsdiensten zoals het christendom of de islam de standaard godsdienst zijn geworden. In Amerika en Australië heeft de inheemse bevolking wel nog een animistische religie. In Afrika, Zuid-Amerika en Azië is het animisme ook nog springlevend. En wij heksen denken ook (gedeeltelijk) animistisch. 

Volgens Professor Graham Harvey zijn animisten mensen die de wereld zien als vol personen waarvan slechts een deel menselijk, dat het leven altijd in relatie met anderen – menselijk of niet – wordt geleefd. Voor hen heeft alles wat bestaat een eigen energie en ziel. Alles wat bestaat leeft en alles wat leeft is heilig. Dat wereldbeeld zorgt ook voor een gevoel van verwantschap met alles in de natuurlijke wereld. Wij mensen zijn verbonden met alles wat leeft, dus ook de bergen en rivieren. Dat impliceert meteen ook een soort verantwoordelijkheid en zorg.

Shapeshifting

Shapeshifting is het samenbrengen van totemisme en animisme met behulp van meditatie en visualisatie, beweging en ritueel tot een fysieke uiting van de samensmelting. Sjamanen konden dat blijkbaar zonder problemen. Ze gebruikten hun mentale kracht en verbeelding zonder enige schroom om hun ziel te laten reizen en zich vermengen met die van een dier. Achter de werkelijkheid zit een netwerk van onzichtbare energetische verbindingen dat dingen en mensen met elkaar verbindt. Een shapeshifter kan zijn eigen energie afstemmen op die van een ander wezen – al dan niet menselijk - in dat fameuze web van licht. 

Volgens Frank McKeown in “The Mist-Filled Path” is “de oude sjamanistische kunst van het gedaanteverwisselen in wezen de bio-energetische praktijk van het afstemmen van het ritme van de eigen vorm op het ritme van iets in de natuurlijke wereld, zodat we het bewustzijn ervan kunnen delen... Dit is geen supernaturalisme; het is eerder naturalisme ... Door de kunst van het gedaanteverwisselen en door verschillende visionaire en meditatieve technieken, beginnen we ook de spirituele realiteit beter te begrijpen dat ieder van ons een gereserveerde plaats heeft binnen de grote vorm der dingen.”

Bekijk zeker ook de Youtube video van de ReWildUniversity waarin er wordt geshapeshift met een rots (https://www.youtube.com/watch?v=VJK-QfoFeLk). In een animistisch wereldbeeld heeft een rots gevoel. Niet op een menselijke manier, maar zoals een rots gevoel heeft. Als je nadenkt over hoe rotsen reageren, dan is het antwoord: langzaam. Hun tijdschaal is helemaal anders dan de onze. Ze haasten geen dingen. Ze zullen eroderen, ze zullen misschien naar beneden rollen, maar dat kan allemaal heel lang duren. Je kan een rots niet opjagen.

Shapeshifting hoeft dus niet persé radicaal te zijn. Het gaat niet persé om veranderen  in een wolf of een adelaar, maar om het energetisch afstemmen op een andere energie. Een shapeshifter kan bijvoorbeeld zijn eigen energie lichtjes veranderen en aanpassen aan de energie van zijn omgeving om op te gaan in die omgeving. 

Volgens ReWildUniversity verhoogt shapeshiften je bewustzijn, je plezier in de natuur, je vaardigheden op het gebied van jagen en foerageren, je instinct, je vermogen om kalm te blijven in stressvolle situaties en je algehele mentale fitheid. Niet slecht in een stressvolle tijd als de onze.  En het enige dat je ervoor moet doen is je verbeelding de vrije loop laten, zoals we doen tijdens visualisaties. 

Moet je dus een sjamaan zijn om te kunnen shapeshiften? Nee. Gedaanteverwisseling is een mentale vaardigheid die iedereen kan ontwikkelen.  Iedereen kan het leren. Het verschil zit hem in de manier waarop je de realiteit ziet en je connectie met het voorwerp, de plant of het dier waarmee je wil shapeshiften. 

Bronnen:

• Lady Wolf. Animals as gods. Shapeshifting through animistic witchcraft. Green Magic, Somerset, 2020. 206 p.
• https://www.youtube.com/watch?v=VJK-QfoFeLk
• https://www.firstthings.com/article/2019/08/woke-totemism
• https://www.wildernessdestinations.com/journal/cultures-and-communities/african-totems-kinship-and-conservation
• https://www.thenotsoinnocentsabroad.com/blog/whats-a-spirit-house
• https://greekgodsandgoddesses.net/myths/the-story-of-leda-the-swan/
• https://www.ttbook.org/show/shapeshifting

WERELDDIERENDAG – CONNECTIE MAKEN MET EEN DIER

Eén van de vereisten om te kunnen shapeshiften is een band creëren met het dier waarmee je wil gaan shiften. Vanavond starten we daarmee. 

1. Trek een dierenkaart. Er liggen kaarten van verschillende dierenorakels omgekeerd op tafel. Er izt een brede waaier van dieren tussen: onze eigen west-europese dieren maar evengoed exotische dieren die je bij ons alleen in de zoo vindt.
2. Meditatie: start aan je axis mundi en volg het pad dat voor je uitstrekt. Kijk goed naar de omgeving en of bepaalde dieren zich al aanbieden. Daarna stap je door een poort/ingang en kom je terecht in de wereld van jouw dier. Vraag of het dier zich wil tonen en of je connectie mag maken. Neem hier even de tijd voor. Vraag of je de energie van het dier mag voelen. Neem de tijd om je dier te bedanken en keer terug.
3. Huiswerk: Deze avond is een eerste kennismaking. De bedoeling is dat je jouw dier door en door leert kennen: hoe ziet het er uit, waar leeft het, hoe gedraagt het zich, enz … Bekijk ook wat het spiritueel betekent. Misschien wordt het in verschillende culturen anders bekeken. Ga dus op zoek naar alles wat er te weten valt over jouw dier, zowel magische als muggle-info, zodat je dier geen geheimen meer voor jou heeft. Dus zowel in de fysieke wereld als de spirituele. Bekijk documentaires, struin internet af, lees erover, ga naar de zoo ... Alles om je helemaal onder te dompelen. Als je alles over je dier weet, kunnen we beginnen met shapeshiften.