Het huis van Donn

Net zoals we tijdens onze Keltisch geïnspitreerde Samhain-viering de Godin The Morrigan aanriepen, vroegen we ook aan een Keltische God om aanwezig te zijn bij ons ritueel. Dat was Donn, de Iers-Keltische god van de doden:

Welkom, Grote Vader, Heer van de onderwereld, Donn, Cernunnos de Gehoornde, de Eerste Voorvader, de Fakkeldrager, de Bewaker van de Ketel van Overvloed, Ontvanger van de Doden, Schenker van Rust, Beschermheer van het Feest in het Land van de Doden. 

Donn betekent “de donkere”, van het Proto-Keltische Dhuosnos. Hij wordt vereerd als de beschermer van de doden en de voorouderspirits van de Gaels - de Keltische bewoners van Ierland, Schotland en het eiland Man. Zij zagen Donn als hun voorouder en geloofden dat ze naar zijn verblijfplaats zouden gaan als ze stierven. Hij werd gezien als een wijze en machtige god die toezicht houdt op de zielen van de overledenen en ervoor zorgt dat ze veilig naar de Andere Wereld kunnen gaan. Hij brengt troost en geruststelling voor de zielen die er aankomen: ze zijn niet alleen op hun reis voorbij onze wereld. Niet alleen de Gaels, ook de Galliërs geloofden dat ze rechtstreeks afstamden van een god die Julius Caesar vergeleek met Dis Pater, de Romeinse god van de onderwereld: Cernunnos. 

Voor de Ieren is zeggen dat iemand “naar het huis van Donn is gegaan” een poëtische manier om te zeggen dat die persoon gestorven is. Het verhaal gaat dat Donns laatste wens was dat al zijn nakomelingen zich na hun dood zouden verzamelen in zijn huis. De zielen van de doden komen dus sinds dan samen in een plaats die Tech Duinn (modern Iers Teach Duinn) heet, voordat ze verder doorreizen naar hun eindbestemming in de anderwereld of voordat ze reïncarneren (want de Kelten geloofden in reïncarnatie). Tech Duinn is de poort tussen onze wereld, de wereld van de levenden, en de wereld van de doden. De folklore rond Tech Duinn gaat dikwijls over het liminale karakter van deze mystieke plek, het grensgebied waar de levenden en de doden elkaar kruisen, en de gevolgen van interacties van de levenden met de wereld van de doden.

De christelijke monniken die de Keltische verhalen neerpenden maakten van Donn de mythische Éber Donn, een van de Milesische voorouders van de Gaels. Volgens hun kronieken vielen de Milesiërs Ierland binnen en versloegen ze de Tuatha Dé Danann. Tijdens die invasie beledigde Donn de Ierse Godin Ériu, waarna de Tuatha Dé Danann magie gebruikten om een storm op zee op te roepen. Die storm voorkwam dat het schip met Donn en zijn mannen in Ierland kon landen. Het schip verging voor de zuidwestkust van Ierland en Donn en zijn bemanning verdronken in het woeste water van de zee. Hij werd begraven op een rotsachtig eiland dat bekend wordt als Tech Duinn.

Volgens de verhalen zou Tech Duinn aan of voorbij de westelijke rand van Ierland liggen. Dat zou wel kloppen met het toendertijd algemene geloof dat de zielen van de doden in westelijke richting over de zee vertrokken met de ondergaande zon. Het is niet voor niets dat Tolkien, die zijn magistrale epos The Lord of the Rings baseerde op de grote mythologische verhalen van Europa zijn elfen westwaarts laat trekken op het einde van hun era. Tech Duinn wordt dikwijls geïdentificeerd met Bull Rock, een rots met een vuurtoren bij de Skellig Islands aan de zuidwestkust van Ierland. Bull Rock lijkt op een dolmen of portaalgraf omdat er een natuurlijke tunnel doorheen loopt, zodat de zee eronder door kan als door een portaal.

Er worden nog veel meer verhalen over Donn verteld. In county Limerick bijvoorbeeld zou er een Donn Fírinne wonen in de heilige heuvel Cnoc Fírinne (Knockfeerina of Knockfierna). Mensen werden naar de heuvel gebracht om bij Donn te zijn als ze stierven. Er werd gezegd dat hij verscheen als een spookachtige witte ruiter op een wit paard. 

Donn Fírinne werd ook geassocieerd met het weer: donder en bliksem betekenden dat hij op zijn paard door de lucht reed, en als er wolken boven de heuvel waren, betekende dat dat hij ze daar samenbracht om regen te maken. De Noorse kolonisten in Limerick zouden met hun verhalen over Odin en zijn paard Sleipnir wel eens aan de basis van dat verhaal kunnen liggen … 

Art: “Donn Firinne” door Amanda Lindupp, sacredpathart

Volgens sommige verhalen zou Donn de zoon of de pleegzoon van de Dagda zijn geweest. De Dagda is één van de Tuatha Dé Danann en zo’n beetje de oervader en oppergod van de Ieren. Hij wordt geassocieerd met vruchtbaarheid, landbouw, mannelijkheid en kracht, maar ook met magie, druïdisme en wijsheid. Hij heeft zeggenschap over leven en dood, het weer, de tijd en de seizoenen. Als je ziet wat er allemaal toegeschreven wordt aan Donn Firinne, dan vallen de gelijkenissen wel een beetje op. Er wordt dan ook geopperd dat Donn misschien wel meer dan een pleegzoon van de Dagda zou kunnen zijn. Hij zou wel eens een epitheton kunnen zijn van de Keltische alvader.