Een touwbekertje melk is goed voor elk
Als je één van de vele vormen van Brigandhu - Bridget, Brigantia, Brigit, Brig, Bryd, enz. ... -wil eren, dan is de kans groot dat dat met melk is. Het jaarfeest waar ze specifiek wordt gevierd is Imbolc en tijdens dat feest wordt ook nadrukkelijk melk als offergave voorzien. De link met zogende lammetjes ten spijt, is melk nochtans helemaal niet zo evident als het lijkt ...
Voor de Romeinen was zuivel - op kaas na - iets dat alleen barbaren aten en dronken. Vol afgrijzen schreef Plinius de Oudere over hoe die barbaarse Kelten een voorliefde hadden voor boter. Boter was een zalf voor op brandwonden, zeker geen voedsel. En de Romeinen waren zeker niet alleen. Mensen zijn immers van nature lactose intolerant. Toen ik een tijd geleden in Hong Kong was, viel het me op dat er geen melk in de rekken van de supermarkt stond, tenzij als dure specialty voor expats. In tegenstelling tot de meeste Europeanen ontbreken veel Aziaten het gemuteerde gen dat hen toelaat om na hun kindertijd melk te verteren. Het drinken van melk is dus niet iets dat wij mensen van nature kunnen. Slechts 1/3 van de wereldbevolking kan lactose verdragen!
Het drinken van melk is vanuit het oosten naar onze streken meegekomen met de nomadische steppevolkeren die vanaf ongeveer 3.300 voor Christus vanuit de uitgestrekte steppevlakten ten noorden van de Zwarte en de Kaspische Zee uitzwermden over heel Europa en Azië. Hun komst zorgde voor een ware culturele revolutie! Hun taal - het Indo-Europees - ligt aan de basis van de meeste moderne talen, ook het Nederlands. Met hun komst brachten ze de touwbekercultuur tot bloei (van ongeveer 3.000 tot 2.500 voor Christus), die we herkennen aan de typische met touwpatronen versierde aardewerk en die de overgang van het neolithicum naar de bronstijd markeerde. Daaropvolgend kwam de klokbekercultuur (van ongeveer 2.500 tot 2.000 voor Christus), genoemd naar het aardewerk in de vorm van een omgekeerde kerkklok. Beide culturen vormen de overgang van een nomadisch naar een gesetteld bestaan en dat zie je ook in de manier waarop ze hun doden begraven. In de late steentijd werden de doden nog in groepsgraven begraven, zoals bijvoorbeeld de grafkamer onder de megalieten in Wéris. Vanaf de touwbekercultuur worden individuele graven langzaamaan de norm, onder een grafheuvel. Ook die grafheuvels zijn een erfenis van de nomadische volkeren die zich bij ons kwamen settelen.
Behalve hun taal, begrafenistradities en aardewerk, brachten ze echter ook hun vee mee. Ook al is het gemuteerde gen dat ons toelaat melk te drinken van veel latere datum, toch is het dankzij hen dat wij nu nog zo verzot zijn op melkproducten. Vee werd niet enkel gebruikt als lastdieren, voor hun trekkracht of voor hun vlees, maar ook voor hun melk, waar kaas en yoghurt van werd gemaakt. Gefermenteerde melk gaf immers minder buikklachten - ah ja, melk zorgde nog steeds voor buikklachten want dat gen was nog niet gemuteerd! - en zorgde bovendien voor een extra bron van proteïnen, iets wat het harde leven op de steppe veel gemakkelijker maakte. Zuivel was dus een vast onderdeel van hun dieet. Ze gebruikten daarvoor niet alleen melk van runderen maar ook van schepen, geiten en paarden. Meer eiwitrijk voedsel betekende meer mensen die overleefden en dus ook meer expansiedrang, vandaar de trek naar het westen en het oosten. En zo kwam al die yoghurt en vla en boter en melk uiteindelijk in de rekken van onze supermarkt terecht :-) en in de rituelen die we houden voor Brigandhu en haar zusters, de godinnen die pas duizend jaar nà de touwbeker- en klokbekercultuur meekwamen met de Kelten.
Het melkmeisje (Johannes Vermeer, ca. 1660)
Interessant weetje is ook dat er een verband zou zijn tussen de grootte van de mens en de melkconsumptie. Nederlanders - notoire zuivelgebruikers - zijn al jaren de grootste mensen ter wereld. Wij Belgen doen het met 1,82m ook niet slecht, maar met hun gemiddelde van 1,84m steken ze - letterlijk - boven iedereen uit en staan ze al meer dan tien jaar op de eerste plaats. Er wordt door wetenschappers gespeculeerd dat dat komt door hun voorliefde voor alles wat met zuivel te maken heeft.
Bronnen:
- De melkbrigade kwam uit het oosten (Senne Starckx), De Standaard 17.09.2021
- https://www.atlasobscura.com/articles/history-of-milk
- https://www.frieslandcampinainstitute.com/nl/gezondheid/zuivel-en-gezondheid/historische-blik-op-lactose/
Reacties