Marxisme voor beginners
Sinds een ondernemer in een zure oprisping Premier Di Rupo een marxist noemde, is Karl Marx weer helemaal hip en dus was Jan nieuwsgierig of de mensen wel wisten wat "marxist" eigenlijk betekent. Ik was verbaasd om te horen dat de meeste mensen zelfs niet wisten dat de term afgeleid werd van de naam van de negentiendeeeuwse Duitse filosoof en econoom Karl Marx, die één van de grondleggers van het communisme is en zijn "Communistisch Manifest" uit 1847 nota bene in Brussel schreef ...
Marx maakte een scherpe analyse van de maatschappelijk verhoudingen van toen. Er heerste verschrikkelijke armoede. Denk maar aan de scènes uit de film Daems! Het was de tijd van de industriële revolutie: mensen trokken van het platteland naar de stad om daar in fabrieken te gaan werken, in ongezonde werkomstandigheden en zonder sociaal vangnet. Zo ontstond het proletariaat.
Volgens Marx moesten arbeiders zich verenigen, over alle landen heen, om samen te strijden tegen de erbarmelijke werkomstandigheden. Die konden enkel verbeteren als de arbeiders zelf zeggenschap kregen. Nu ging alle loon naar werken niet naar de arbeiders zelf maar naar de eigenaar van de fabriek. Om hun lot te verbeteren moesten ze dus zelf eigenaar worden. Vandaar dat voor Marx sociale strijd gelijk stond aan revolutionaire strijd tegen de elite: de productiemiddelen dienden te worden afgenomen van de adel en de fabriekseigenaars en herverdeeld. In een communistische samenleving draagt iedereen bij wat hij kan, en krijgt terug wat hij nodig heeft.
An zich valt daar nog wat voor te zeggen, alleen zijn mensen maar mensen: in plaats van dat bij de revolutie de elite werd weggevlakt, kwam er gewoon een andere communistische elite voor in de plaats. En een ideologie die stelt dat elke stem die afwijkt van de groep moet bestreden worden, eindigt ontstellend snel in despotisme en terreur. We weten allemaal waar de uitwassen van het communisme toe hebben geleid: Oost-Europa is nog steeds niet hersteld van de wonden die daar door het communistische systeem zijn geslagen, de Rode Khmer hebben van Cambodja een knekelveld gemaakt en Noord Korea leeft nog altijd onder een verstikkende dictatuur.
Iedereen denkt bij Marx dus aan het communisme - als ze al weten wie hij was, natuurlijk :-) - maar volgens Tinneke Beeckman van de VUB was er nog een tweede aspect dat voor Marx heel typisch was. Hij was heel kritisch voor de nieuwe industrialisatie omdat hij vond dat de mensen "vervreemd" raakten van de natuur, van zichzelf en van de anderen. Ik spitste geïnteresseerd mijn oren, want in een tijd waarin iedereen het druk druk druk heeft, klonk dat verrassend modern!
Ze gaf het voorbeeld van een wolverver. In tegenstelling tot het pre-industriële tijdperk, was een arbeider nog slechts een klein schakeltje in het productieproces. Als je alleen maar hele dagen wol moet verven, heb je geen voeling meer met het uiteindelijke product en voor wie het bedoeld is, maar ook niet met het schaap dat de wol heeft geleverd (de natuur). Je hangt eigenlijk een beetje in het ijle, raakt afgestompt en dat zorgt voor stress. Die band herstellen was één van de hoofdbekommernissen van Marx.
Ondertussen heeft de sociale strijd al veel goede dingen opgeleverd - sociale zekerheid bijvoorbeeld - maar in een maatschappij die zichzelf constant achterna holt is dat tweede thema uit het Marxisme is nog steeds brandend actueel ...
Reacties