Spirits van het land

Mijn kleine stadstuin ziet er uit als een explosie van paars. Dat komt door de reukerwten die ik er een paar jaar geleden had gezaaid en die volgens het pakje nooit konden uitzaaien in onze contreien. Daarvoor was het hier veel te koud. Niet dus.
Een hoek van de tuin wordt helemaal ingepalmd door salie die zich weelderig uitstrekt over een dikke vierkante meter en die dit jaar zelfs in bloei staat met prachtige paarse bloemetjes. Niets doet vermoeden dat de uit de kluiten gewassen plant het resultaat is van een armtierig resttakje uit de keuken dat zo goed als dood was. Niet dus.
De bijvoet groeit enthousiast in een dikke bos rond het stammetje van mijn appelboompje. Het begon nochtans met één stengeltje, voorzichtig uitgetrokken van tussen de straatstenen tijdens een fietstochtje door de oude petroleumhaven in Hoboken. Het plantje liet heel de zomer zijn kopje hangen en verdween tijdens de winter gewoon. Bijvoet groeide overal graag behalve in mijn tuin, dacht ik. Niet dus.

Elke dag maak ik een wandelingetje en maak ik een praatje met de planten en dieren in mijn mini stukje verwildernis. Ik maak een praatje met de deva van mijn tuin. Ik ben daarin helemaal niet alleen. De Zuid-Amerikaanse Achuar indianen bijvoorbeeld beschouwen hun tuin als een krachtige heilige plek. Volgens hen woont in elke tuin een wezen dat een aspect is van Moeder Aarde. Het is de verantwoordelijkheid van de vrouwen van de stam om ervoor te zorgen dat hun tuin floreert zodat de hele gemeenschap floreert.

Veel oude culturen beschouwen de wereld als bezield. Niet alleen de mensen maar ook de planten, bomen, dieren, stenen, bergen, rivieren, enz. … hebben volgens hen een ziel. We denken bij dat animistisch wereldbeeld vaak aan de Indianen maar ook voor de Kelten bijvoorbeeld was die onzichtbare wereld van de spirits even reëel als de zichtbare wereld. Onder het motto “beter een goeie buur dan een verre vriend” was het voor de hele gemeenschap een goede zaak als je ook een goede relatie had met de buren aan de andere kant van de sluier. Het onderhouden en zelfs versterken van die goede relatie gebeurde door middel van bepaalde rituelen en gebruiken, zoals het buiten zetten van een schaaltje melk voor de elfen.

Tot op de dag van vandaag vinden we sporen terug van specifieke spirits gekoppeld aan welbepaalde plaatsen. We herkennen ze misschien niet meteen meer as such, maar wat te denken van de vele heilige bronnen die zijn toegewezen aan heiligen of zelfs aan Onze-Lieve-Vrouw? Of godinnen als Eire en Brigantia die de beschermvrouwen zijn van een heel land en daar zelfs hun naam aan hebben gegeven?

Veel heksen kennen die spirits van welbepaalde plaatsen als Genius Loci. Dat is de Romeinse term voor beschermgeesten die verbonden zijn aan een specifieke plaats. Het Latijnse woord “genius” staat voor een geest die niet vast zit in een lichaam en “loci” verwijst naar plaats (denk bijvoorbeeld aan locatie). Voor de Romeinen was de wereld bevolkt door een hele reeks spirits en goden. Elke boom, rots, rivier had een eigen beschermgeest en dat gold ook voor huizen, pleinen, enz. … De spirits in kwestie waakten over hun plek en zorgden er zo voor dat de eigenheid ervan werd bewaard. Ondertussen zijn we dat magisch denken in onze maatschappij grotendeels kwijtgeraakt, maar de term genius loci bestaat nog altijd, zij het als een term uit de architectuur waarmee de specifieke eigenheid en sfeer van een bepaalde plek – een gebouw, een stadswijk, een specifiek plekje ergens achteraf, … - wordt aangegeven. Voor heksen is dat nog altijd de spirit van die bepaalde plaats, zoals de deva van mijn tuin. Behalve de Genius Loci had je in Rome overigens ook nog de Lares, de spirits van de doden, ancestors die in de buurt bleven om hun achtergebleven familieleden te beschermen. Zij zijn ook een soort van huisspirits verbonden aan het huis van hun familie.

In onze meer noordelijke contreien zien we de spirits van het land als de elfen uit de sprookjes. In de kinderversies die onze sprookjes ondertussen zijn geworden, zijn dat dikwijls kleine schattige wezentjes met glinsterende vleugels, maar de elfen uit het volksgeloof zijn iets helemaal anders! Het Kleine Volkje, zoals ze worden genoemd, bestaat uit veel verschillende wezens, sommige inderdaad klein en schattig, andere monsterlijk grotesk. Sommige van deze natuurwezens zijn kwaadaardig, andere niet.

We hebben in Antwerpen bijvoorbeeld onze eigen watergeest. Kludde is een spirit die geassocieerd wordt met de streek rond de Schelde. Hij verstopt zich onder bruggen of in holle bomen en springt niets vermoedende reizigers op hun rug, die hem vervolgens de rest van de nacht moeten meedragen. In Vlaams-Brabant kennen ze hem ook. Daar huist hij in de vroegere moerassen, bossen, weilanden en in de Zenne.
Arthur Rackham (1867-1939), illustratie uit  “English Fairy Tales” (1918) van Flora Annie Steel
Maar het is niet al kommer en kwel. Kabouters bijvoorbeeld zijn kleine harige wezentjes die ’s nachts op boerderijen en in huizen huishoudelijke taken uitvoeren in ruil voor giften van melk en brood die bij de open haard werden gezet. Heb je een kabouter – een brownie in het Engels – in huis, dan ben je verzekerd van geluk en welvaart. Maar o wee als de kabouter denkt dat er van hem wordt geprofiteerd! Dan vertrekt hij en wordt ongeluk je deel … Hij vertrekt ook als je hem kleding geeft, want volgens de overlevering zijn kabouters naakt of slechts gekleed in vodden. We weten meteen waar J.K. Rowling de mosterd heeft gehaald toen ze Nobby in de Harry Potter boeken schreef. Behalve de kabouters zijn er natuurlijk nog vele andere natuurwezens. Denk aan de spirits van meertjes en rivieren, meerminnen, boomdryaden, enz. …

In Rusland worden deze wezens tsjerti genoemd. Sommige onder hen zijn nog steeds eerder natuurwezens en leven in meren, moerassen, bossen, ... maar andere hebben geleerd om met de mensen samen te leven. De domovoi bijvoorbeeld is een kleine baardige en harige huisspirit die dikwijls in de speksteenkachel huist en zorgt dat het vuur niet dooft, heel belangrijk in een wereld waar vuur en warmte het verschil kan maken tussen leven en dood in de koude Russische winters. De hoeder van het erf van de boerderij – de “dvor” - was dan weer de dvorovo. En het badhuis was het terrein van de bannik of bantsjik. Al deze wezens beschermen het huis en zijn bewoners tegen onheil – overstromingen, vuur, blikseminslagen enzovoort – maar alleen als ze goed worden behandeld en met respect worden bejegend. Tegenwoordig krijgen ze niet meer gewoon eten zoals brood en melk, maar weten ze ook goeie pijptabak te appreciëren. :-)

In de Scandinaafse landen heten ze landvaettir. Deze wezens uit de Noorse mythologie zijn spirits die horen bij het land zelf. Het zijn beschermgeesten die verbonden zijn met specifieke plekken zoals rotsen, watervallen, grotten, bossen, … en die ervoor zorgen dat deze plekken het goed doen. Volgens sommige wetenschappers zijn het spirits van overledenen, maar dat lijkt niet te kloppen aangezien de landvaettir ook leven op plaatsen waar helemaal geen mensen wonen. In Ijsland is het gebruik om die beschermgeesten van het land te eren nog niet helemaal verloren gegaan. Volgens de overlevering wordt het eiland beschermd door vier grote landvaettir die elk een deel van het eiland beschermen: de draak Drek neemt het oosten voor zijn rekening, de arend Gammur het noorden, de stier Griðungur het westen en de reus Bergrisi het zuiden. Je vindt ze terug in het wapenschild van Ijsland en op de achterzijde van de Ijslandse kroon. Er wordt ook rekening gehouden met het Huldufolk – het onzichtbare volk – bij het inplannen van een nieuwe weg of een bedrijfsterrein, om zich ervan te verzekeren dat alles netjes volgens plan en zonder ongelukkige incidenten zal verlopen :-)



CONNECTIE MAKEN MET DE SPIRITS VAN HET LAND
Ga elke ochtend naar buiten, focus en adem bewust samen met planten, struiken en bomen in je tuintje of op je balkon. Het hoeft niet lang te duren, gewoon vijf minuutjes voordat je naar je werk of naar school vertrekt. Doe dit elke dag.

Je zal merken dat je je bewust wordt van de uitwisseling van adem tussen jou en de groene wezens rondom je. Door dit kleine dagelijkse ritueeltje creëer je een bewuste relatie met die spirits en zorgt ervoor dat je verfrist en vol energie aan je dag kan beginnen.


Bronnen:
https://www.learnreligions.com/spirits-of-land-and-place-2561604
https://blog.pachamama.org/achuar-rituals-connection-pachamama
https://www.slavorum.org/domovoi-a-protective-house-spirit-from-slavic-mythology-and-folklore/
https://webmaidensgrimoire.blogspot.com/2017/06/bryd-groet-s-ochtends-de-deva.html
http://webmaidensgrimoire.blogspot.com/2017/08/op-bezoek-in-jotunheim-noorwegen.html
https://spangenhelm.com/huldra-folklore-lady-forest/

Reacties

Populaire posts van deze blog

Zuiverende eitjes: egg cleansing

De heksenrunen

De numerologie van je heksennaam